عموماً در پی وقوع بلایای طبیعی و حوادث قهریه، توجه به آسیب های اجتماعی، مالی و زیست محیطی ناشی از آن ها افزایش می یابد.
همچنین راهکارهای بهبود شرایط اعم از مقاوم سازی ساختمان ها و بالابردن میزان آمادگی در برابر تهدیدات بازبینی شده و پیشنهادات و انتقاداتی مطح می شود.
مطالعات، مقالات و گزارش های متنوعی در این زمینه وجود دارد. در این نوشتار، مروری مختصر بر یک مطالعه رسمی انجام شده توسط موسسه ملی علوم ساختمان ایالات متحده (NIBS) با همکاری انجمن کاهش خطرات چندگانه (MMC) و انجمن تامین مالی، بیمه و املاک (CFIRE) آن کشور که با عنوان "توسعه مقاوم سازی پیش از بحران بر پایه انگیزه بخشی به بخش های عمومی و خصوصی" در سال 2015 منتشر شده است، صورت گرفته است.
هدف یافتن پاسخی به این پرسش است که آیا می توان به عنوان یک راهبرد بهبود، برای بخش خصوصی نقش موثرتری تعریف کرد و کیفیت و سرعت بالاتری را انتظار داشت؟
• کاهش بودجه عمومی اختصاص یافته برای کاهش پیامدهای مخرب بلایای طبیعی (پیش و پس از وقوع) و در عین حال روند رو به رشد خسارت ها، یکی از علل اصلی این مطالعه بیان شده است.
• از آنجایی که واژه "مقاوم سازی" در فرهنگ عمومی و تخصصی کاملا شناخته شده است، از دیدگاه این مطالعات، بهبود شرایط موجود نیازمند اتخاذ یک رویکرد جدید می باشد که عبارت است از " انگیزه بخشی به هر دو بخش عمومی و خصوصی برای همکاری و سرمایه گذاری در این حوزه"
• اثر بخش ترین راه برای مقاوم سازی (resilience)، تدوین برنامه های جامع و یکپارچه برای بخش عمومی، بخش خصوصی و نیز برنامه های مشارکت عمومی- خصوصی است که در آن ها از ابزارهای وام، بیمه، رهن، تامین مالی، مشوق های مالیاتی، اعتبار، کمک و نیز مقررات و استانداردهای ساختمانی استفاده شود. این اقدامات، انگیزه بخشی (Incentivitation) نامیده شده است.
• مشارکت و همکاری طیف وسیعی از دست اندرکاران و ذینفعان لازم است تا انگیزه بخشی برای مقاوم سازی به یک بخش مهم در نگاه اقتصادی جامعه تبدیل شود. مانند شرکت های بیمه، موسسات اعتباری و تامین مالی، مجموعه های آینده پروژه، نهادهای عمومی، صاحبان املاک و صاحبان کسب و کارها. تصمیم گیران به یک قطعیت در جبران هزینه های مقاوم سازی نیازمنداند چه به صورت کاهش زیان ها یا افزایش منافع.
• باید توجه داشت که بخش خصوصی صرفاً به دلیل ضرورت مقاوم سازی وارد عمل و سرمایه گذاری نمی شود و می بایست پروژه های تعریف شده از نظر مالی و اقتصادی برای آنها منطقی و توجیه پذیر باشند. دستیابی به یک گزینه برد- برد برای همه دست اندرکاران و ذینفعان در جهت کاهش خسارات و افزایش منافع ضروری است.
• منافع بیمه ها می بایست بر پایه اهمیت دادن به اقدامات پیش از وقوع حوادث شکل بگیرد. از دیدگاه بیمه ها، ساختمان های مقاوم موجب کاهش ریسک پرداخت خسارت می شوند که با توجه به روند افزایش تعداد حوادث قهریه، اهمیت مضاعف پیدا می کند. به همین ترتیب، راهبردهای مقاوم سازی ساختمان ها موجب کاهش حق بیمه پرداختی بیمه گذاران بابت بیمه وقفه در کسب و کار در اثر حوادث قهریه می شود و اغلب کل حق بیمه دریافتی از بیمه گذاران بیش از کل خسارت پرداختی توسط بیمه گران برای جبران خسارت است.
لذا برخی شرکت های بیمه با درک این واقعیت تمایل به ارائه طرح های تخفیف حق بیمه متناسب با میزان مقاوم سازی ساختمان ها دارند و ایجاد اطمینان در آنان نسبت به اجرای صحیح برنامه مقاوم سازی، به توسعه این ایده کمک بسیاری می کند.
• دارایی های مقاوم، وثایق مناسب تری برای وام دهندگان محسوب می شود. بانک ها و موسسات وام دهنده پتانسیل خوبی برای تغییر ساختار اعطای وام هایشان دارند. به این ترتیب که ارزش وثایق (ساختمان ها) بر اساس اندازه گیری مقاومتشان تعیین شده و مبلغ وام و نرخ سود آن متناسب با آن تعیین شود. همچنین این وثایق به عنوان اوراق بهادار قابلیت تجمیع و معامله داشته باشند.
• هدف راهکارهای ارائه شده، باید شناسایی ارزش مقاوم بودن و شناساندن آن با اصلاح ساختار به منظور کارا کردن این مفهوم برای همه دست اندرکاران و ذینفعان باشد.
• مشوق های مالیاتی برای ساختمان های مقاوم قابل تعریف است.
• اطلاعات میزان مقاومت ساختمان ثبت شده و در هنگام معامله ملک (فروش یا اجاره) به آگاهی طرف معامله رسانده شود تا در ارزش گذاری ملک موثر باشد.
• مشوق های نرخ سود وام های مربوط به مقاوم سازی ساختمان ها قابل تعریف است.
• تسهیلات ویژه برای ساختمان های مربوط به کسب و کارهای کوچک مانند وام های بنگاه کوچک (SBA) که توسط دولت فدرال تضمین می شود، قابل تعریف است. همچنین تامین مالی بر پایه انجام برنامه های مقاوم سازی توسط یک پیمانکار عمومی با روش کلید در دست (Turnkey) انجام می شود. روش بکار گرفته شده مشارکت عمومی- خصوصی با سرمایه گذاری بخش خصوصی و استفاده ترکیبی از تسهیلات SBA و نیز برنامه ارزیابی دارایی بر پایه انرژی پاک (PACE) است.
• نقش موسسات مالی و بازارهای سرمایه از طریق رتبه بندی شرکت ها / شهرداری ها (ارزش سهام یا ظرفیت دریافت وام آن ها) به ویژه در مواردی که دارایی اصلی آن ها شامل تاسیسات و تجهیزاتی است که در نواحی در معرض حوادث قهریه هستند، قابل تاثیر جدی است. همچنین ترکیب کردن این رویکرد با سایر روش ها مانند سرمایه گذاری سبز (دوستدار محیط زیست) و همکاری با تراست های سرمایه گذاری املاک و صندوق های سرمایه گذاری خصوصی می تواند موجب کاهش ریسک سرمایه گذاری و بهبود عملکرد سبد سرمایه شود.
• تحلیل جامع شرایط از دیدگاه دست اندرکاران و ذینفعان و متعاقب آن، هماهنگی در اجرای سیاست ها و ارائه مشوق ها شرط مهمی برای موفقیت کار است؛ برای نمونه اگر به جای نرخ گذاری بر پایه ریسک برای بیمه ها، این کار توسط بخش عمومی انجام شود اثرات ضد انگیزشی آن به پروژه مقاوم سازی آسیب جدی وارد می کند. همچنین توجه به این نکته اهمیت دارد که ممکن است تصمیمات مختلف دارای سطوح تاثیر متفاوتی باشند، برای نمونه گزینه ارائه تخفیف نرخ بیمه برای عموم جامعه با گزینه ارائه وام های ساخت بر پایه مقاومت بنا، هریک سطح بالقوه متفاوتی برای اثرگذاری بر پروژه مقاوم سازی دازند.
واژگان کلیدی:
مشارکت عمومی-خصوصی، حوادث قهریه، بلایای طبیعی، مقاوم سازی ساختمان و تاسیسات، انگیزه بخشی
منابع:
محصولات مرتبط:
شرح خدمات مطالعات امكان‌سنجی پروژه‌های PPP
پرسش‌های کلیدی پیش‌نیاز برای تهیه قرارداد سرمایه‌گذاری، ساخت، بهره‌برداری و انتقال(BOT)
چک‌لیست پیوست‌های قراردادهای خانواده BOT
گنجینه‌های موضوعی مشارکت عمومی-خصوصی (PPP):
