مقدمه

مبحث ششم مقررات ملّی ساختمان که مربوط به "بارهای وارد بر ساختمان" است اولین بار در سال 1380 منتشر گردید و دو آیین‌نامه موجود در کشور را تحت عناوین: آیین‌نامه حداقل بار وارده بر ساختمان‌ها و ابنیه فنی - استاندارد شماره 519 سال 1379 و" آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله" استاندارد شماره 2800 سال 1378 را در برگرفت. ویرایش دوم این مبحث نیز در سال 1384 و در پی تغییرات گسترده در ویرایش سوم استاندارد 2800 انتشار یافت.

 با توجه به توسعه ساخت و ساز در کشور و همچنین پیشرفت‌های ایجاد شده در علم مهندسی عمران لزوم بازنگری ویرایش دوم و بروز رسانی آن براساس آخرین ویرایش آیین‌نامه‌های معتبر دنیا در زمینه تدوین آیین‌نامه‌های بارگذاری ضروری به نظر می‌رسد. در ادامه مهم‌ترین تغییرات ایجاد شده در ویرایش حاضر مختصراً ارائه می‌شود:

با توجه به گستردگی و تنوع اقلیم آب و هوایی کشور ایران، ضوابط مربوط به بار سیل (فصل 6)، بار باران (فصل 8) و بارهای یخ - یخ‌زدگی جوی (فصل 9) در این ویرایش به مبحث ششم مقررات ملّی ساختمان اضافه‌شده است.

با توجه به فصول جدید بارگذاری اضافه‌شده، گروه‌بندی خطرپذیری ساختمان و همچنین ضریب اهمیت مربوط به هر نوع بارگذاری در فصل اول این مقررات منظور شده است.

ترکیبات بارگذاری مربوط به طراحی به روش‌‌های متفاوت با در نظر گرفتن بارهای جدید اعمالی، در فصل دوم این مقررات ارائه‌شده است.

عمده‌ترین تغییر ایجاد شده در فصل مربوط به بار مرده، حذف بار مربوط به تیغه‌های جداساز فضا و انتقال آن به فصل مربوط به بارهای زنده است.

حداقل بار طراحی جانبی خاک با توجه به شرح مصالح انباشته‌شده در پشت دیوار حائل اصلاح و در فصل بارهای خاک و فشار هیدرواستاتیکی (فصل 4) اعمال‌شده است.

از جمله مهم‌ترین تغییرات اعمالی در فصل بارهای زنده (فصل 5) عبارت است از: ارائه ضوابط مربوط به دیوارهای تقسیم‌کننده، اصلاح ضوابط مربوط به کاهش بارهای زنده طبقات از جمله امکان کاهش بار زنده محل عبور و یا پارک خودروهای سواری و کاهش در بارهای زنده بام تحت شرایط خاص، اصلاح بارهای جراثقال، تکمیل و بروز رسانی حداقل بارهای زنده گسترده یکنواخت و بار زنده متمرکز کف‌ها، بار زنده محل فرود بالگرد و تعیین یک حداقل مقدار ممکنه برای حالاتی که بار زنده آن‌ها در این مبحث مشخص نشده است.

اصلاح رابطه مربوط به تعیین بار برف بام بر اساس ضریب اهمیت، ضریب برف‌گیری، ضریب شرایط دمایی و ضریب شیب؛ بازنگری ضوابط مربوط به بارگذاری نامتوازن، انباشتگی برف در بام‌های ترازهای پایین‌تر و متفاوت و سربار باران بر برف از جمله تغییراتی است که در بار برف (فصل 7) ایجاد شده است.

با توجه به گسترش صنعت بلند مرتبه‌سازی و همچنین امکان بروز طوفان‌هایی با سرعت زیاد، لزوم بازنگری ضوابط مربوط به تعیین بارهای ناشی از باد ضروری به نظر می‌رسد. تغییرات ایجاد شده در این فصل به حدی است که می‌توان فصل مربوط به بارهای ناشی از باد (فصل 10) را یک فصل جدید در این مبحث به شمار آورد. به‌طور کلی سه روش جهت محاسبه بار باد در این فصل پیش‌بینی شده است: روش‌های استاتیکی، دینامیکی و تجربی (تونل باد). روش استاتیکی برای سازه و ساختمان‌های با ارتفاع کم و متوسط و نیز نما و پوسته خارجی مناسب است. در این روش فشار ناشی از باد به دو بخش فشار داخلی و خارجی تقسیم‌شده و هریک از این نیروها بر اساس ضریب اهمیت، فشار سرعتی، ضریب بادگیری، ضریب اثر باد جهشی و ضریب فشار داخلی یا خارجی تعیین می‌شود. روش دینامیکی برای تعیین اثرات کلی باد شامل پاسخ تشدید شده و عمدتاً برای ساختمان‌های بلند و سازه‌های لاغر (به‌جز نما و پوسته خارجی و اعضای سازه‌ای ثانوی) به کار می‌رود. ساختار این روش مشابه روش استاتیکی است، با این تفاوت که ضریب اثر تند باد و ضریب بادگیری به‌طور متفاوتی تعیین می‌شوند. روش تجربی برای ساختمان‌هایی که ممکن است در معرض اثرات جستی باد یا گرفتگی قسمتی از عبور جریان توسط موانع بالادست جریان، ریزش گردباد یا اثرات ناپایداری آیرو دینامیکی قرار گیرند و همچنین ساختمان‌هایی که پوسته خارجی نامتعارفی دارند مناسب است. ضوابط و روابط مربوط به هر روش به تفصیل در هر بخش ارائه‌شده است.

 با توجه به بازنگری در ضوابط استاندارد 2800 (آیین‌نامه طراحی ساختمان در برابر زلزله)، کمیته تخصصی مبحث ششم تصمیم گرفت تا ضمن ارجاع ضوابط طراحی در برابر زلزله به آخرین ویرایش استاندارد 2800 به ذکر ضوابط لرزه‌ای مهم و بیان واضح‌تر موارد ابهام‌آمیز در فصل 11 این مبحث بسنده کند.

با توجه به اهمیت موضوع پدافند غیرعامل و انتشار مبحث 21 در خصوص این مطلب، بارهای ناشی از انفجار در فصل 12 ارائه گردیده است.

در انتها کمیته تخصصی علاقه‌مند است تشکر خود را از مهندسان و یا سازمان‌هایی که پیشنهاداتی ارسال نموده‌اند اظهار نماید و امید دارد این همکاری ادامه داشته باشد. بدیهی است کلیه پیشنهادات حفظ‌شده و مجدداً مورد بحث قرار خواهد گرفت. امید است متن این ویرایش برای مهندسان کشور مفید واقع‌شده و کمیته تخصصی مبحث را کماکان از راهنمایی‌ها و اظهارنظرهای خود محروم نفرمایند.

 

فصل دوم- ترکیب بارها

 6-2-1 کلیات

2-2-6 علایم اختصاری

3-2-6 ترکیب بارها در طراحی به روش حالت‌های حدی

4-2-6 ترکیب بارها برای حوادث غیر عادی

فصل سوم- بار مرده

1-3-6 کلیات

2-3-6 وزن اجزای ساختمان و مصالح مصرفی

3-3-6 وزن تاسیسات و تجهیزات ثابت

فصل چهارم- بارهای خاک و فشار هیدرواستاتیکی

1-4-6 کلیات

2-4-6 فشارهای جانبی

3-4-6 زیر فشار وارد بر کف و شالوده

فصل پنجم- بار زنده

1-5-6 تعاریف

2-5-6 بار زنده گسترده یکنواخت

3-5-6 بار زنده متمرکز

4-5-6 بارهای وارده بر سیستم‌های نرده، نرده حفاظ، دست‌انداز، حفاظ پارکینگ و نردبان ثابت

5-5-6 بارهای ضربه‌ای

6-5-6 بار زنده نامشخص

7-5-6 کاهش بارهای زنده طبقات

8-5-6 کاهش در بارهای زنده بام

9-5-6 بارهای جراثقال

فصل ششم- بار سیل

1-6-6 کلیات

2-6-6 تعریف

3-6-6 الزامات و بارهای طراحی

فصل هفتم- بار برف

1-7-6 بار برف زمین

2-7-6 بار برف بام

3-7-6 ضریب اهمیت

4-7-6 ضریب برف‌گیری

5-7-6 ضریب شرایط دمایی

6-7-6 ضریب شیب

7-7-6 بارگذاری جزیی

8-7-6 بارگذاری نامتوازن

9-7-6 انباشتگی برف در بام پایین‌تر

10-7-6 بالا آمدگی و دست‌انداز بام

11-7-6 برف لغزنده

12-7-6 سربار باران بر برف

13-7-6 ناپایداری برکه‌ای

14-7-6 بام‌های موجود

فصل هشتم- بار باران

1-8-6 کلیات

2-8-6 علایم

3-8-6 زهکشی بام

4-8-6 بارهای ناشی از باران طرح

5-8-6 ناپایداری انباشتگی آب

فصل نهم- بار یخ-یخ‌زدگی جوی

1-9-6 کلیات

2-9-6 بار یخ

3-9-6 ضخامت طراحی یخ ناشی از یخ‌زدگی باران

4-9-6 ضریب ارتفاع

5-9-6 ضخامت اسمی یخ

6-9-6 اثر باد بر سازه‌ها و اجزای پوشیده از یخ

7-9-6 بارگذاری جزیی

فصل دهم- بار باد

1-10-6 کلیات

2-10-6 فشار ناشی از باد بر ساختمان‌ها و سازه‌ها

3-10-6 فشار مبنای باد

4-10-6 روش محاسبه بار باد

5-10-6 ارتفاع مبنا

6-10-6 روش استاتیکی

7-10-6 بار باد بر روی سازه‌های مختلف

فصل یازدهم- بار زلزله

1-11-6 هدف

2-11-6 حدود کاربرد

3-11-6 ضوابط کلی

4-11-6 ملاحظات معماری و پیکربندی سازه‌ای

5-11-6 ملاحظات طراحی و ساخت ساختمان در پهنه‌های گسلی

6-11-6 گروه‌بندی ساختمان بر حسب اهمیت

7-11-6 گروه‌بندی ساختمان بر حسب نظم سازه‌ای

8-11-6 گروه‌بندی ساختمان بر حسب سیستم سازه‌ای

9-11-6 زلزله طرح

10-11-6 ترکیب بارهای شامل اثرهای زلزله طرح

11-11-6 اثرات بار زلزله شامل ضریب اضافه مقاومت

12-11-6 تعیین ابعاد شالوده

13-11-6 تغییر مکان جانبی طرح

14-11-6 درز انقطاع

15-11-6 کنترل ساختمان برای زلزله سطح بهره‌برداری

فصل دوازدهم- بار انفجار

1-12-6 حدود کاربرد

2-12-6 بار بر پوسته ساختمان

3-12-6 ظرفیت باقیمانده

پیوست‌های مبحث ششم

پیوست 6-1 جرم مخصوص مواد و جرم واحد حجم مصالح و اجزای ساختمان

پیوست 6-2 روش دینامیکی محاسبه بار باد