سرمایه‌گذاری خصوصی در پروژه‌های زیربنایی سایر کشورها با رویکرد "مشارکت عمومی-خصوصی" (PPP)

1398/8/11

پروژه‌های زیربنایی از مهمترین عوامل و الزامات توسعه اقتصادی کشورها و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان محسوب می‌شوند. با این حال، عمده کشورها در تامین منابع مالی مورد نیاز برای احداث و بهره‌برداری آنها با چالش‌های جدی مواجه هستند. البته مشکلات دیگری مانند پایین بودن کیفیت محصولات خروجی و نیز بهره‌وری پایین را باید به این چالش افزود. لذا در چند دهه اخیر تعداد قابل توجهی از کشورها، مشارکت عمومی-خصوصی (Public-Private Partnership) را به عنوان یک رویکرد نوین برای مقابله با چالش‌های پیش‌گفته پذیرفته و درصدد استقرار الزامات آن برآمده‌اند. متقاعد کردن بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیربنایی مستلزم یک مجموعه اقدام‌ها و ساختارهای منسجم و پیچیده‌ای است که به نتایج حاصل از آن می‌ارزد. برای تایید این ارزش، نگاهی به نتایج بکارگیری این رویکرد در 52 کشور جهان بسیار مفید خواهد بود.

 

بررسی یک دوره پنج‌ساله (2011 تا 2015) برای 27 کشور در حال توسعه نشان می‌دهد که این کشورها به‌طور متوسط موفق به جذب سرمایه‌ای حدود 10 میلیارد دلار شده‌اند که معادل 5 درصد بودجه عمرانی متوسط آنها بوده است. متوسط‌گیری بر پایه تعداد کشورها انجام شده‌است. در دوره مشابه برای 25 کشور توسعه‌یافته، جذب سرمایه متوسط 2 برابری (حدود 20 میلیارد دلار) را نشان می‌دهد که معادل 15 درصد بودجه عمرانی متوسط آنها بوده است.

 

بررسی موردی کشورها نشان می‌دهد که طیف بسیار متنوعی از عملکرد و جذب سرمایه بخش خصوصی در پروژه‌های زیربنایی ثبت شده‌است. در این بررسی از دو شاخص استفاده شده که می‌توانند بیانگر میزان اهمیت و موفقیت رویکرد مشارکت عمومی-خصوصی در هر کشور باشند:

  1. نسبت سرمایه خصوصی جذب شده در پروژه های زیربنایی به بودجه عمرانی هر کشور
  2. مبلغ مطلق سرمایه خصوصی جذب شده در پروژه های زیربنایی هر کشور

شاخص نسبی (نمودار قرمز)، از نزدیک به صفر برای کشور آرژانتین تا نزدیک به 90 درصد برای کشور پرتقال متغیر است. شاخص مطلق (نمودار آبی)، نیز از نزدیک به صفر برای کشور اتیوپی تا نزدیک به 170 میلیارد دلار برای کشور ایالات متحده آمریکا متنوع بوده‌است. کشورهای ترکیه، استرالیا، انگلستان، هند، کانادا و فرانسه بالاترین مقادیر هر دو شاخص نسبی و مطلق را به خودشان اختصاص داده‌اند. 

عملکرد کشور ترکیه می‌تواند محک مقایسه‌ای مناسبی برای کشور ما باشد. این کشور با جذب سرمایه‌ای حدود 50 میلیارد دلار، منابع مالی پروژه‌های زیربنایی خود را 50 درصد افزایش داده‌است. مبلغ سرمایه خصوصی جذب شده در این کشور، از بودجه عمرانی کشور ما در دوره مشابه بیشتر بوده است.

توضیح: مجموع بودجه عمرانی تخصیص داده شده در کشور ما در دوره نسبتا مشابه (1390 تا 1394)، با نرخ تبدیل دلار 34.500 ریال، حدود 36 میلیارد دلار بوده‌است.

 

همچنین نگاهی به جمع مقادیر بودجه عمرانی و منابع خصوصی جذب شده در پروژه‌های زیربنایی کشورها نشان می‌دهد که کشورهایی مانند چین و ژاپن، اگرچه دارای بالاترین مقادیر سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیربنایی خود بوده‌اند، اما نتوانستند بهره چندانی از مزایای مشارکت عمومی-خصوصی کسب نمایند.

 

 

اطلاعات بدست آمده نشان از قابلیت بالای رویکرد نوین "مشارکت عمومی-خصوصی" در توسعه پروژه‌های زیربنایی دارد؛ لکن تنها کشورهایی در این مسیر به موفقیت دست پیدا کرده‌اند که عزم خود را برای ایجاد ساختارها و الزامات آن از جمله ساختارهای قانونی و مقرراتی، سازمانی و مدیریتی، مالی و بودجه‌ریزی و ساختارهای فنی و پایش کیفی محصولات جزم کرده و به عمل رسانده‌اند.  

 

پی نوشت:

اطلاعات کشورهای خارجی، از Global Infrastructure Hub گرفته شده که به گفته وی از منابعی مانند Oxford Economics وIJ Global  دریافت و تحلیل شده‌اند. اطلاعات کشورمان نیز از گزارش‌های بانک مرکزی ایران دریافت و تحلیل شده‌اند.

 

 

 

 

 

مطالب مرتبط:

مفاهیم "مشارکت عمومی-خصوصی" در "الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت"

الزامات نهادی برای مشارکت عمومی-خصوصی در ایران

مشارکت عمومی-خصوصی در لایحه بودجه سال 1397

 

 

گنجینههای موضوعی مشارکت عمومی-خصوصی (PPP):