42339/ت 33497 ه
تاريخ: 1385/4/20
بسمه‌تعالی
سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور
هيات وزيران در جلسه مورخ 1385/1/20 بنا به پيشنهاد شماره 101/72293 مورخ 1384/4/26 سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور و به استناد ماده (31) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران -مصوب 1383- و اصل یک‌صد و سي و هشتم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران نظام فني اجرايي كشور را به شرح زير تصويب نمود:
«نظام فني و اجرايي كشور»
فصل اول – كليات
1- هدف
استقرار نظامي يكپارچه، براي پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري، در چارچوب اسناد برنامه‌هاي توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران با در نظر گرفتن افزايش كارآمدي و اثربخشي طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري با رويكردي نتیجه گرا، باقابلیت پيگيري و ارزيابي و مبتني بر نظام مديريت كيفيت، متناسب با شرايط اقتصادي، اجتماعي، اقليمي و زيست‌محيطي كشور.
اسناد برنامه‌هاي توسعه، شامل اسناد ملي توسعه‌بخشی، اسناد ملي توسعه استاني و اسناد ملي توسعه ويژه است.
2- دامنه كاربرد
طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري تمامي دستگاههاي اجرايي موضوع ماده (160) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران - مصوب 1383- و طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري مشاركتي آنان با بخش خصوصي.
3- مراجع
قانون برنامه‌وبودجه - مصوب 1351- و قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران - مصوب 1383
4- تعاريف و مفاهيم
4-1- نظام فني و اجرايي كشور:
مجموعه اصول، فرآيندها و اسناد مربوط به مديريت، پديدآوري و بهره‌برداري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري است.
يادآوري: در اين نظام، واژه اسناد به‌جای مجموعه واژه‌هاي استانداردها، معيارهاي فني، ضوابط و مقررات، روش‌های اجرايي، دستورالعمل‌ها بكار برده شده است.
4-2- مديريت پروژه:
كاربرد دانش و دانايي، مهارت‌ها و فنون در انجام فعالیت‌های طرح يا پروژه به‌منظور تحقق اهداف، نيازها و انتظارات عوامل ذينفع از طرح يا پروژه يا بهبود سطح رضايت آن‌ها.
4-3- پديدآوري طرح يا پروژه:
مراحل پيدايش، مطالعات توجيهي، طراحي پايه، طراحي تفصيلي، اجرا، راه‌اندازي و تحويل و شروع بهره‌برداري است.
4-4- بهره‌برداري:
بهره‌برداري از نتيجه طرح يا پروژه بر پايه محاسبات و مفروضات طراحي و دستورالعمل‌هاي مربوط و اطمينان از عملكرد آن بر طبق شرايط خواسته‌شده.
4-5- رويكرد فرآيندي:
حصول نتيجه مطلوب از طريق مديريت فرآيندها
يادآوري: نتيجه مطلوب هنگامي حاصل مي‌شود كه فعاليتها و منابع مرتبط با آن‌ها به‌صورت يك فرآيند مديريت شوند.
4-6- رويكرد سيستمي:
شناسايي، درك و مديريت فرآيندهاي مرتبط باهم به‌عنوان يك سامانه.
يادآوري: شناسايي، درك و مديريت فرآيندهاي مرتبط باهم به‌عنوان يك سامانه به اثربخشي و کار آیی طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري در دستيابي به اهداف آن كمك مي‌كند.
4-7- رويكرد نتیجه گرا:
جهت‌گيري لازم در سياست‌ها، خط‌مشي‌هاي تدوين اسناد و مديريت در نظام فني و اجرايي كشور معطوف به دستيابي به نتيجه و تحقق اهداف برنامه‌ریزی‌شده طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري.
4-8- مديريت كيفيت:
فعالیت‌های هماهنگ شده براي هدايت و كنترل سازمان عوامل ذينفع ازنظر كيفيت و معطوف به نتيجه.
يادآوري: هدايت و كنترل ازنظر كيفيت، عموماً شامل برقراري خط‌مشی كيفيت و اهداف كيفيت، طرح‌ريزي كيفيت، كنترل كيفيت، تضمين كيفيت و بهبود كيفيت مي‌باشد.
4-9- سامانه:
مجموعه عناصر داراي ارتباط دروني و داراي تعامل و معطوف به نتيجه.
4-10- فرآيند:
مجموعه‌اي از منابع و فعالیت‌های به هم مرتبط كه دروندادها را به بروندادها تبديل مي‌نمايد.
يادآوري: منابع شامل مديريت، خدمات، كاركنان، منابع مالي، تسهيلات، تجهيزات، فنون و روش‌هاست.
4-11- مرحله طرح يا پروژه:
مجموعه‌اي از فعالیت‌های منطقي و به‌هم‌پیوسته طرح يا پروژه كه معمولاً در تكميل يك بخش قابل تحويل انجام ميگيرد.
4-12- هدف طرح يا پروژه:
آنچه که در رابطه با طرح يا پروژه جستجو شود يا منظور باشد.
4-13- نتيجه طرح يا پروژه:
عنوان و مشخصات اصلي اقلام قابل تحويل به دستگاه بهره‌‌بردار.
4-14- عوامل ذينفع:
اشخاص حقيقي و حقوقي با منافع مشترك در عملكردهاي طرح‌ها يا پروژه‌هاي سرمايهگذاري.
4-15- ماتريس مسئوليت‌ها:
ساختاري است كه براي حصول اطمينان از تعيين مسوول مشخص براي هر يك از مؤلفه‌های محدوده كار، ساختار اجزاي سازمان پروژه را به ساختار اجزاي كار ارتباط مي‌دهد.
4-16- پايش:
گردآوري اطلاعات عملكرد طرح يا پروژه در قالب برنامه طرح يا پروژه، سنجش عملكرد، ارائه گزارش و اطلاعات لازم.
4-17- ارزيابي:
بررسي نظام‌یافته توانايي عوامل ذينفع، هدف طرح يا پروژه، نتيجه طرح يا پروژه، يك فرآيند و يا يك فعاليت در برآورده كردن الزامات مشخص‌شده.
4-18- پايدار بودن طرح يا پروژه:
ايفاي الزامات پیش‌بینی‌شده در طرح يا پروژه براي دستيابي به اهداف، نتايج و محصول آن با حفظ كيفيت يا عملكرد مناسب در طول عمر طرح يا پروژه.
4-19- ايمني:
حالتي كه در آن احتمال خطر آسيب جاني يا خسارت مادي به ميزان قابل قبولي محدودشده باشد.
4-20- روش‌های اجرايي:
دامنه كاري، ارتباطات قراردادي، محدوده تعهدات و مسئوليت‌هاي عوامل ذينفع در اقدامات مربوط به فعالیت‌های مراحل پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري.
4-21- طرح توسعه و عمران:
به‌منظور تدوين سياست‌ها و ارائه راهبردها در زمينه هدايت و كنترل توسعه و استقرار مطلوب مراكز فعاليت، مناطق حفاظتي و همچنين توزيع متناسب خدمات براي ساكنان شهرها و روستاها در يك يا چند شهرستان كه ازنظر ويژگي‌هاي طبيعي و جغرافيايي همگن بوده و ازنظر اقتصادي، اجتماعي و كالبدي داراي ارتباطات فعال متقابل باشند، تهيه مي‌شود.
يادآوري: برگرفته از قانون تغيير نام وزارت آباداني و مسكن به وزارت مسكن و شهرسازي – مصوب 1353- و آيين‌نامه‌هاي آن.
4-22- سازمان:
منظور سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور است.
4-23- فايده ملي:
بهينه‌ترين حالت تخصيص منابع براي دستيابي به حداكثر تحقق اهداف مورد انتظار با رعايت معيارها و استانداردها.
5- اصول نظام فني و اجرايي كشور
تحقق اهداف نظام فني و اجرايي كشور، با استقرار سامانه‌هاي آن شكل ميگيرد. اصول نظام فني و اجرايي كشور به شرح زير، تبیین‌کننده خطوط هادي در تهيه اسناد، براي استقرار و پياده‌سازي سامانه‌هاي آن است.
5-1- اتخاذ رويكرد فرآيندي در سامانه‌هاي نظام.
در انجام فرآيندهاي مربوط به هر يك از سامانه‌هاي نظام، مشخصات فرآيندها شامل فعالیت‌های اصلي، ماتريس مسئوليت عوامل ذينفع هر فعاليت، دروندادها، ابزار و فنون، بروندادها و روش‌ها و معيارهاي پايش و اندازه‌گيري هر فرآيند مشخص مي‌شوند.
5-2- مدنظر قرار دادن بيشترين فايده ملي در تهيه اسناد.
5-3- استفاده از استانداردهاي معتبر و شناخته‌شده ملي و بين‌المللي و روش‌ها و تجربيات جهاني در تهيه اسناد مديريت، پديدآوري و بهره‌برداري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري.
5-4- شناخت و اولويت‌بندي اسناد موردنیاز سامانه‌هاي نظام، در برنامه‌ريزي براي تهيه آن‌ها.
5-5- سازگاري با مفاد برنامه‌هاي توسعه‌اي كشور و ساير قوانين و مقررات مربوط در تهيه اسناد.
5-6- ارتقا و استفاده از حداكثر توان فني و مهندسي كشور.
5-7- پاسخگو بودن عوامل ذينفع نسبت به تعهدات و مسئوليت‌هاي خود در پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري و قراردادهاي مربوط.
5-8- استقرار سامانه تضمين انجام به‌موقع تعهدات مالي در دستگاههاي اجرايي و تأمین‌کنندگان منابع مالي.
5-9- حمايت از ابتكارات، خلاقيت‌ها و نوآوري‌ها در پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري.
5-10- احراز صلاحيت مجريان طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري.
5-11- احراز صلاحيت تأمین‌کنندگان خدمات و كالا و ايجاد بستر رقابت شفاف در ارجاع كارهاي پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري.
5-12- انتخاب فناوري مناسب در پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري و زمينه‌سازي براي بومي كردن آن‌ها.
5-13- استقرار و نهادينه ساختن نظام مديريت كيفيت، در سازمان‌هاي عوامل ذينفع.
5-14- لزوم استفاده از مصالح و فرآورده‌هاي ساختماني و كالاهاي تأسیسات و تجهيزات مكانيكي و برقي استاندارد در طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري.
5-15- تأکید ویژه‌بر آموزش و كسب مهارت‌هاي فردي و گروهي و بهبود مستمر آن‌ها.
5-16- استقرار سامانه پايش و ارزشيابي طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري.
5-17- ترويج اخلاق حرفه‌اي در سازمان‌ها و تعاملات عوامل ذينفع.
5-18- حمايت از استقلال حرفه‌اي و امنيت شغلي تأمین‌کننده خدمات و كالا.
5-19- ايجاد زمينه مشاركت تشكل‌هاي قانوني غيردولتي صنفي - تخصصي بخش‌های مختلف در سیاست‌گذاری و برنامه‌ريزي‌هاي مربوط.
5-20- فراهم نمودن بستر لازم براي حضور فعال تأمین‌کنندگان خدمات و كالا در ميدان رقابت‌هاي بين‌المللي.
5-21- استقرار سامانه مديريت کار آیی انرژي و زيست‌محيطي در پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري توسط دستگاههاي اجرايي.
5-22- تأکید بر كاهش آسيب‌پذيري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري باهدف افزايش ايمني بناها و استحكام ساخت‌وسازها.
5-23- رعايت اصول پدافند غيرعامل در طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري باهدف ملاحظات امنيتي و دفاعي.
5-24- تشويق و بهره‌گيري از مشاركت‌هاي مردمي در پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري.
6- عوامل ذينفع در نظام فني اجرايي كشور
6-1- دستگاههاي اجرايي:
دستگاههاي اجرايي موضوع ماده (160) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران - مصوب 1384 - كه بر اساس ماده (21) قانون برنامه‌وبودجه - مصوب 1351 - و در چارچوب ماده (31) قانون برنامه چهارم توسعه و ساير قوانين مربوط، مسئوليت پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري را بر عهده‌دارند.
6-2- تأمین‌کنندگان منابع مالي
سازمان‌ها، واحدها و اشخاص تأمین‌کننده منابع مالي كه در چارچوب قانون، اختيار تصويب طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري، تأمین و تخصيص منابع مالي، نظارت برنامه‌اي و ارزشيابي آن‌ها را بر عهده‌دارند.
6-3- بهره‌برداران
سازمان‌ها، واحدها و اشخاص دريافت‌كننده نتيجه طرح‌ها و پروژه‌ها كه متصدي بهره‌برداري و نگهداري آن هستند و در تمامي فرآيندهاي پديدآوري طرح يا پروژه با دستگاههاي اجرايي براي ايفاي الزامات خود هماهنگي و مشاركت دارند.
6-4- تأمین‌کنندگان خدمات و كالا
مشاوران، پيمانكاران، سازندگان و عرضه‌كنندگان كالا، اشخاص واجد صلاحيتي هستند كه خدمات و يا كالا را براي دستگاههاي اجرايي تامين ميكنند.
6-5- تهيه‌كنندگان اسناد
سازمان، دستگاههاي اجرايي و انجمن‌هاي صنفي و تخصصي كشور هستند كه مسئوليت تهيه يا مشاركت در تهيه اسناد مديريت، پديدآوري و بهره‌برداري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري را بر عهده‌دارند.
فصل دوم: مديريت
مفهوم مديريت، مجموعه فعالیت‌های هماهنگ شده براي برنامه‌ريزي، سازمان‌دهی، راهبري، هدايت و كنترل است كه به‌عنوان يكي از سامانه‌هاي نظام، ملاك عمل قرار ميگيرد.
تحقق جنبه‌هايي مانند:
- دستيابي به استقلال فني و فناوري پيشرفته، منطبق با شرايط فرهنگي، اجتماعي، اقليمي و زیست‌محیطی كشور.
- حفظ شئون اجتماعي و حقوق فني و حرفه‌اي تمامي عوامل اجرايي.
- بسترسازي در همگام نمودن برنامه‌هاي آموزشي دانشكده‌هاي مهندسي، متناسب با پيشرفت‌هاي علوم و فنون و نيازهاي صنعتي و اقتصادي كشور.
- تعامل لازم با تشكل‌هاي صنفي و تخصصي كشور.
- دستيابي به نظام‌هاي فني و اجرايي كشورهاي صنعتي و استفاده لازم از روش‌های اجرايي آنان.
- توانمندسازي سازمان‌هاي عوامل ذينفع براي فعاليت در فضاي رقابتي.
- مديريت، طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري را داراي رويكردي پويا و هدفمند و معطوف به حفظ منافع ملي مي‌نمايد.
كمبود منابع، الزامات هزينه، زمان، كيفيت، ايمني و زيست‌محيطي، ابعاد و پيچيدگي فعالیت‌های طرح‌ها و پروژه‌ها، تعهدات متقابل در فصل مشترك كاري بين عوامل ذينفع، ازجمله علل و عواملي هستند كه رويكرد مديريت سامان‌یافته را براي مديريت طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري در نظام فني و اجرايي كشور ضروري مي‌سازند.
براي راهبري و اداره موفق طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري بايد سازمان عوامل ذينفع در نظام فني و اجرايي به طريقي نظاممند و شفاف هدايت و كنترل گردند. هدايت و كنترل نظاممند و شفاف امور مديريت طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري از طريق رويكرد فرآيندي امكان‌پذير است كه طي آن سامانه‌اي از فرآيندها در درون سازمان عوامل ذينفع با تعيين فصل مشترك كاري آن با ساير عوامل، به كار گرفته شود.
پايش و اندازه‌گيري استقرار سامانه‌هاي نظام فني و اجرايي كشور و انجام اقدامات براي بهبود مستمر عملكردها، هدفي دايمي در نظام فني و اجرايي كشور است كه از طريق تحليل و ارزيابي وضعيت موجود براي شناسايي زمينه‌هايي كه نياز به بهبود دارند و به‌کارگیری راه‌حل‌های انتخاب‌شده در قالب تهيه اسناد مربوط محقق مي‌شود.
الزامات مديريت
1- اتخاذ رويكرد فرآيندي و سيستمي در مديريت.
2- به‌کارگیری استانداردهاي مديريت پروژه براي مديريت طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري.
يادآوري: هماهنگي كافي بين عوامل ذينفع، توجه به فعالیت‌های طرح يا پروژه به‌صورت جامع‌ومانع، اتمام طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري در مدت و اعتبار مصوب، استفاده مؤثر از نيروهاي صلاحيت‌دار، توليد، جمع‌آوري، توزيع و مستندسازي اطلاعات و اسناد در زمان مقرر و به‌طور متناسب، جلوگيري از بروز ريسك‌هاي پیش‌بینی‌نشده و تأمین كالا و خدمات موردنیاز طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري از طريق فرآيندهاي لازم در مديريت پروژه.
3- استقرار و پياده‌سازي نظام مديريت كيفيت در سطح عوامل ذينفع.
4- در انجام فرآيندهاي مربوط به مديريت، فعالیت‌های اصلي، ماتريس مسئوليت عوامل ذينفع هر فعالیت، دروندادها، ابزار و فنون، بروندادها و روش‌ها و معيارهاي پايش و اندازه‌گيري هر فرآيند مشخص مي‌گردند.
5- ترويج كاربري فناوري اطلاعات (IT) با ايجاد بانك اطلاعاتي نظام فني و اجرايي كشور
6- بالا بردن سطح دانش فني كشور، تبادل دانش و فناوري از طريق ارتباط با مراكز علمي و فني داخلي و خارجي.
7- كوشش همه‌جانبه در دستيابي به خوداتکایی فني، از طريق تناسب بين اعتبارات پژوهشي و تحقيقاتي با سرمايه‌گذاري‌ها.
8- ايجاد تسهيلات براي آشنايي دانشجويان با نحوه ارائه و مديريت خدمات فني و كارهاي اجرايي و همفكري در بهبود مستمر برنامه‌هاي درسي رشته‌هاي فني و مهندسي و ساير رشته‌هاي مرتبط.
9- توسعه ظرفيت‌هاي مشاوره فني- اقتصادي.
10- زمينه‌سازي و ايجاد تسهيلات براي صدور خدمات فني، مهندسي و حرفه‌اي.
11- بسترسازي براي شكلگيري شرکت‌های بزرگ، توانمند و ماندگار بخش خصوصي.
12- بالا بردن سطح آگاهي مردم بااطلاع رساني از نتايج و آثار اجراي طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري.
13- استقرار سامانه‌هاي تضمين خدمات مانند استفاده از صنعت بيمه و تضمين‌هاي صنفي.
14- احراز صلاحيت عوامل ذينفع در انجام فعالیت‌های مربوط به سامانه‌هاي نظام.
15- ايجاد فضاي رقابتي و منصفانه براي تأمین‌کنندگان خدمات و كالا در انجام كارهاي طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري.
16- ترويج مناسبات و روابط روشن و صادقانه، اخلاق حرفه‌اي و اعتمادسازی در سطح عوامل ذينفع.
17- بسترسازي براي متناسب كردن دايمي ظرفيت‌ها و تقاضاهاي خدمات مهندسي و اجرايي.
18- استقرار سازوکار لازم براي پايش و اندازه‌گيري ميزان پاسخگويي تعهدات و تكاليف عوامل ذينفع نظام.
19- ارزشيابي حين اجرا و پس از اجرا به‌عنوان اطلاعات بازخورد بهبود مستمر عملكردها.
20- زمينه‌سازي و حمايت از ايجاد و شكلگيري شرکت‌های كوچك محلي در مناطق كمتر توسعه‌یافته.
فصل سوم: پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري
پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري شامل اقدامات در مراحل پيدايش، مطالعات توجيهي، طراحي پايه، طراحي تفصيلي، اجرا، راه‌اندازي، تحويل و شروع بهره‌برداري، در قالب فرآيندهاي لازم است.
مرحله پيدايش:
مجموعه اقدامات لازم براي رسيدن به بهترين راه‌حل تبديل تقاضا به طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري و تعيين عنوان طرح يا پروژه به‌منظور ايفاي الزامات مقرر در سند ملي آمايش سرزمين و اسناد ملي توسعه‌بخشی، توسعه استاني و ويژه است.
مرحله مطالعات توجيهي:
گردآوري اطلاعات و آمار، بررسي و تحليل نيازها، بررسي‌هاي فني و ارائه راه‌حل‌هاي مختلف براي تأمین نياز و تبديل آن به طرح يا پروژه، تعيين گزينه‌هاي مطلوب طرح يا پروژه (در صورت موجه بودن)، تعيين گزينه برتر با توجه به سودآوري اقتصادي و ملاحظات اجتماعي، زیست‌محیطی و ايمني است.
يادآوري: در طرح‌ها و پروژه‌هايي كه به علت شرايط ژئوتكنيكي و زمين‌شناسي ساختگاه، لازم است مطالعات و طراحي تا حدی توسعه يابد كه برآوردهاي حاصله دقت موردنیاز را پاسخگو باشد، مطالعات توجيهي نهايي آن‌ها بايد بر اساس طراحي پايه انجام شود.
مرحله طراحي پايه:
بخشي از فرآيند طراحي است كه بر مبناي سيماي كلي طرح يا پروژه (مشخص‌شده در مرحله مطالعات توجيهي) و با بررسي كامل و ميداني و انتخاب دانش فني مناسب در صورت نياز و انجام محاسبات مهندسي، مشخصات اجزاي اصلي طرح يا پروژه تعيين مي‌شود.
مرحله طراحي تفصيلي:
بخشي از فرآيند طراحي است كه بر اساس نتايج طراحي پايه و انجام محاسبات مهندسي، مشخصات و جزييات اجرايي طرح يا پروژه در بخش‌های مختلف طراحی‌شده و مدارك لازم براي عمليات اجرايي و نصب و راه‌اندازي مبتني بر مهندسي ارزش تهيه مي‌شود.
مرحله اجرا:
انجام فعالیت‌های مربوط به تأمین كالا، عمليات اجرايي (ساختمان و نصب) و سازمان‌دهی براي بهره‌برداري است.
مرحله راه‌اندازي ، تحويل و شروع بهره‌برداري:
فعالیت‌های پس از تكميل عمليات اجرا (ساختمان و نصب) از قبيل اخذ مجوزها، آزمايش‌ها، بازرسي‌ها، كنترل‌ها و به‌طورکلی انجام كارهاي لازم براي قرار دادن طرح يا پروژه در شرايط عملياتي، به‌منظور شروع بهره‌برداري و صدور گواهي تحويل است.
الزامات پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري:
1- اتخاذ رويكرد فرآيندي در پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري؛
2- در انجام فرآيندهاي مربوط به پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري، فعالیت‌های اصلي، ماتريس مسئوليت عوامل ذينفع هر فعاليت، درون دادها، ابزار و فنون، بروندادها و روش و معيارهاي پايش و اندازه‌گيري هر فرآيند، مشخص مي‌گردند؛
3- ملحوظ داشتن انجام فعالیت‌های مربوط به مراحل پيدايش، مطالعات توجيهي طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري در قالب رديف‌هاي اعتباري تعریف‌شده؛
4- انجام مطالعات توجيه فني، اقتصادي و اجتماعي طرح‌ها يا پروژه‌ها، در چارچوب مرحله پيدايش طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري بخش مربوط و بر اساس روش‌های معتبر، به‌منظور اطمينان از توجيه‌پذيري اقتصادي طرح يا پروژه، پايدار بودن طرح يا پروژه، رعايت طرح‌هاي توسعه و عمران، ملاحظات زیست‌محیطی و ايمني، تأمین منابع مالي و ساير جوانب مربوط و انتخاب گزينه برتر به‌نحوی‌که بيشترين فايده ملي را براي كشور داشته باشد؛
5- شناسايي روش‌های مختلف تأمین منابع مالي طرح‌ها يا پروژه‌ها، تهيه ضوابط و ترويج استفاده از منابع مالي غیردولتی (مؤسسات مالي غیردولتی) براي پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري؛
6- شروع مرحله طراحي پايه پس از انجام، تاييد و تصويب مطالعات توجيهي طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري (با توجه به يادآوري ذکرشده در مرحله مطالعات توجيهي)؛
7- تدوين روش‌های مناسب پديدآوري به‌منظور بالا بردن كيفيت، بهينه نمودن هزينه و زمان در اجراي طرح‌ها و پروژه‌ها، با بهره‌گيري از روش‌های پيشرفته جهاني و تطبيق آن‌ها با شرايط داخلي؛
8- انتخاب روش اجرايي مناسب براي پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري با توجه به نوع، اندازه و پيچيدگي طرح يا پروژه؛
9- استفاده از بروندادهاي مطالعات توجيهي، مطالعات پايه و مطالعات تفصيلي ازجمله:
- برنامه زماني اجراي طرح يا پروژه
- برآورد مقادير و هزينه‌ها
- تقويم اعتبار به تفكيك سال‌هاي مختلف اجراي طرح يا پروژه
- جريان نقدينگي سالانه
به‌عنوان درونداد تنظيم و مبادله موافقت‌نامه طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري و الحاقيه‌هاي بعدي آن‌ها؛
10- وجود مجوزهاي لازم براي ساخت از مراجع مربوط و مشخص بودن وضعيت مالكيت زمين و برنامه استملاك اراضي در شروع مرحله اجرا؛
11- ارجاع كار باهدف انتخاب مناسب‌ترین تأمین‌کننده كالا و خدمات و با رعايت اصول رقابت، بی‌طرفی و نظم و اخلاق حرفه‌اي و اطلاع‌رساني سريع و شفاف؛
12- توجه به پاسخگو بودن عوامل ذينفع در روش‌ها و معيارهاي پايش و اندازه‌گيري هر فرآيند؛
13- نظاممند كردن حمايت از ابتكارات، خلاقيت‌ها و نوآوري‌ها در پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري؛
14- نظاممند كردن چارچوب حل‌وفصل سريع اختلاف‌هاي قراردادي براي پيشگيري از اتلاف هزينه و زمان در پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري؛
15- تأکید بر واگذاري كارها تا حد امكان به‌صورت يكجا در قالب يك پيمان و اجتناب از تفكيك آن‌ها به‌منظور انتقال مسئوليت مديريت اجرا به پيمانكاران و حفظ هماهنگي در اجرا و سرعت بخشيدن به اجراي كار؛
16- ايجاد شرايط لازم براي مشاركت مسئولانه بخش خصوصي در پديدآوري و مديريت بهره‌برداري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري؛
17- ارزيابي اثربخشي فعالیت‌های پديدآوري طرح‌ها و پروژه‌ها؛
18- مستندسازي فعالیت‌های پدیدآوری طرح‌ها و پروژه‌ها؛
فصل چهارم: تهيه اسناد مديريت، پديدآوري و بهره‌برداري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري
اسناد مديريت، پديدآوري و بهره‌برداری طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري شامل استانداردها، معيارهاي فني، ضوابط و مقررات و روش‌های اجرايي، دستورالعمل‌ها، گردش کارها و كاربرگ‌هاي موردنیاز، براي استقرار سامانه‌هاي مربوط در نظام فني و اجرايي كشور است.
اسناد مديريت، پديدآوري و بهره‌برداري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري ازنظر موضوع شامل شش عنوان به شرح زير است.
الف- مديريت
ب- معيارهاي فني، مالي و اقتصادي، ايمني و زیست‌محیطی
پ- امور قراردادي
ت- امور قيمت‌ها
ث- امور تأمین‌کنندگان
ج- ارزيابي طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري
اسناد مديريت، پديدآوري و بهره‌برداري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري به دو رسته عمومي براي استفاده در طرح‌ها يا پروژه‌هاي جديد، و اختصاصي تقسيم مي‌شوند. رسته عمومي اسنادي است كه به تشخيص سازمان، موردنیاز بيش از يك دستگاه اجرايي بوده و مديريت تهيه و ابلاغ آن‌ها، در مسئوليت سازمان است. رسته اختصاصي اسنادي است كه در رسته عمومي انتشار نيافته و دستگاههاي اجرايي براي نياز خاص خود آن‌ها را تهيه و استفاده ميكنند.
دستگاههاي اجرايي موظف‌اند يك نسخه از تمامي اسناد رسته اختصاصي را براي سازمان ارسال دارند. سازمان، با بررسي اسناد اختصاصي كه زمينه كاربرد عمومي داشته باشند، آن‌ها را با اعمال اصلاحات لازم به‌صورت عمومي براي استفاده در طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري جديد ابلاغ مي‌نمايد.
سازمان موظف است با تجدیدنظر در آيين‌نامه استانداردهاي اجرايي طرح‌هاي عمراني موضوع ماده (23) قانون برنامه‌وبودجه- مصوب 1352- و رعايت الزامات به شرح زير، آيين‌نامه اجرايي اسناد مديريت، پديدآوري و بهره‌برداري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري را در قالب ماده (23) قانون برنامه‌وبودجه – مصوب 1351- و ماده (31) قانون برنامه چهارم توسعه تهيه و براي تصويب هيات وزيران ارسال دارد.
الزامات تهيه اسناد مديريت، پديدآوري و بهره‌برداري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري
1- رعايت جنبه‌هاي كيفيت، هزينه، زمان، ايمني، زیست‌محیطی و پدافند غيرعامل به‌منظور تحقق بيشترين فايده ملي.
2- رعايت فرآيندهاي نيازسنجي، پيشنهاد، انتخاب، تهيه و بررسي، تاييد، تصويب، ابلاغ، آموزش و تجديدنظر در تهيه اسناد.
يادآوري: در انجام فرايندهاي مربوط به تهيه اسناد، فعالیت‌های اصلي، ماتريس مسئوليت عوامل ذينفع هر فعاليت، دروندادها، ابزار و فنون، بروندادها و روش‌ها و معيارهاي پايش و اندازه‌گيري هر فرآيند، مشخص مي‌گردند.
3- استفاده از روش‌ها و اسناد معتبر بين‌المللي در فرآيندهاي تهيه اسناد، با در نظر گرفتن مقررات و شرايط كشور.
4- مشاركت دستگاههاي اجرايي و تشكل‌هاي صنفي و تخصصي در تهيه اسناد، با تقسيم و تعيين وظايف هر يك از آنان.
5- توسعه ظرفيت توليد اسناد در سطح تهيه‌كنندگان آن براي تمام عناوين شش‌گانه اسناد، به‌منظور پاسخگويي به نيازهاي نظام فني و اجرايي كشور.
6- نظاممند كردن اولويت‌بندي تهيه اسناد.
7- مطالعه، تحقيق و شناسايي روش‌های اجرايي نوين و پيشرفته و استفاده از آن‌ها در تهيه اسناد مربوط.
8- رعايت اصول كاهش خطرپذيري ناشي از حوادث طبيعي و پیش‌بینی‌نشده به‌ویژه زلزله، سيل و رانش زمين و نظاير آن.
9- بازنگري مستمر اسناد به‌منظور تأمین پويايي و روزآمدي آن‌ها.
10- رعايت مفاد مواد مربوط فصول مختلف برنامه‌هاي توسعه كشور، آمايش و طرح‌هاي توسعه و عمران.
11- اطلاع‌رساني اسناد رسته عمومي و اختصاصي از طريق پايگاه اطلاعاتي نظام فني و اجرايي كشور.
فصل پنجم- نحوه استقرار سامانه‌هاي نظام فني و اجرايي كشور
تحقق الزامات سامانه‌هاي نظام فني و اجرايي كشور منوط به تهيه اسناد مديريت، پديدآوري و بهره‌برداري طرح‌ها و پروژه‌هاي سرمايهگذاري است، ازاین‌رو ساماندهي لازم براي تهيه اسناد و مميزي نحوه استقرار سامانه‌هاي نظام، به شرح زير ملاك عمل قرار ميگيرد:
1- سازمان موظف است با:
1-1- تأمین منابع لازم براي تهيه اسناد
1-2- سازمان‌دهی اجرايي براي تهيه اسناد
1-3- مشخص كردن نحوه مشاركت دستگاههاي اجرايي و تشكل‌هاي صنفي و تخصصي در تهيه اسناد در هيات مميزه
1-4- مستندسازي تمام فعاليتها و اقدامات در دست انجام استقرار سامانه‌هاي نظام
1-5- ايجاد پايگاه اطلاعاتي نظام فني و اجرايي كشور براي دسترسي همگان به اطلاعات مربوط و با كاربري‌هاي لازم در سازمان به‌صورت برخط
1-6- تهيه و ارائه برنامه اجرايي براي تهيه اسناد ظرف سه ماه از تاريخ ابلاغ سند نظام فني و اجرايي كشور، شامل تجزيه الزامات به فعالیت‌های مشخص اولويت‌بندي شده و قابل‌واگذاری به اشخاص حقيقي و حقوقي براي انجام كار يا تهيه سند با تاييد هيات مميزه،
پياده‌سازي سامانه‌هاي نظام فني و اجرايي كشور را تحقق بخشد.
2- به‌منظور انجام الزامات سامانه‌هاي نظام فني و اجرايي كشور هيات مميزي نظام فني و اجرايي كشور، به رياست معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان و معاونان ذی‌ربط وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاي:
2-1- امور اقتصادي و دارايي
2-2- راه و ترابري
2-3- مسكن و شهرسازي
2-4- نفت
2-5- نيرو
2-6- جهاد كشاورزي
2-7- صنايع و معادن
2-8- كشور
2-9- سازمان حفاظت محیط‌زیست
2-10- رئیس شوراي هماهنگي تشكل‌هاي صنفي و تخصصي
به دبيري معاون امور فني سازمان تشكيل مي‌گردد.
يادآوري: دبيرخانه هيات مميزي مي‌تواند در صورت نياز اقدام به ايجاد كارگروهي تخصصي نمايد.
3- هيات مميزي نظام فني و اجرايي كشور، از طريق دريافت گزارش‌هاي دوره‌اي سه‌ماهه دبيرخانه هيات، انجام فعاليتها و اقدامات لازم براي استقرار سامانه‌هاي نظام فني و اجرايي كشور را مميزي مي‌نمايد.
پرويز داودي
معاون اول رئيس‌جمهور
رونوشت: به دفتر مقام معظم رهبري، دفتر رئیس‌جمهور، دفتر رياست قوه قضاييه، دفتر معاون اول رئیس‌جمهور، دفتر معاون حقوقي و امور مجلس رئیس‌جمهور، دفتر معاون اجرايي رئیس‌جمهور، دفتر رئیس مجمع تشخيص مصلحت نظام، ديوان محاسبات كشور، ديوان عدالت اداري، اداره كل قوانين مجلس شوراي اسلامي، سازمان بازرسي كل كشور، اداره كل حقوقي، اداره كل قوانين و مقررات كشور، كليه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات دولتي، نهادهاي انقلاب اسلامي، روزنامه رسمي جمهوري اسلامي، دبيرخانه شوراي اطلاع‌رساني دولت و دفتر هيات دولت ابلاغ مي‌شود.
بخشنامه های سازمان برنامه و بودجه
