یک معرفی کوتاه "مشارکت عمومی-خصوصی (PPP)" برای تصویرسازی درست ذهنی
1398/8/21
تعاریف و توصیف‌های مختلفی از مشارکت عمومی-خصوصی وجود دارد که در نوشتارهای پیشین به آنها پرداخته شده است. آنچه مسلم است اینکه تعریف استاندارد و فراگیر بین‌المللی از این رویکرد در همه کشورها و سازمان‌های بین‌المللی وجود ندارد؛ لذا در نگارش سوم راهنمای مرجع مشارکت عمومی-خصوصی توسط گروه بانک جهانی (PPP Reference Guide Ver. 3.0-2017)، چارچوب این رویکرد را با چند ویژگی اصلی متمایز کرده‌است؛
- بکارگیری برای جلب مشارکت (منابع مالی و تخصص) بخش خصوصی در توسعه زیربناهای عمومی/ ارائه خدمات و کالاهای عمومی؛
- انتقال ریسک‌های قابل توجه فنی، مالی و مدیریتی دوره‌های احداث و بهره‌برداری به بخش خصوصی نسبت به سایر روش‌های سنتی تدارک پروژه‌های عمومی؛
- بلند مدت بودن رابطه قراردادی بخش خصوصی که امکان بهینه‌سازی در چرخه عمر پروژه را میسر می‌کند؛
- تمام یا بخشی از بازگشت سرمایه بخش خصوصی بر پایه عملکرد و کارایی ارائه محصول پروژه (کالا یا خدمت) انجام می‌شود؛
- امکان ارائه راه‌حل‌های جدید توسط بخش خصوصی و کمک به تامین مالی و ارائه بهتر محصول عمومی؛
- امکان استفاده از مهارت‌ها و منابع هر دو بخش عمومي و خصوصي از طريق تسهيم روشن ريسك‌ها و مسئوليت‌ها بین ایشان؛ (این امر مستلزم تحليل دقيق از اهداف توسعه بلند مدت بخش عمومی است.)
- تقویت رویکرد و اجازه تمركز بر سياست‌ها، برنامه‌ريزي و مقررات توسط بخش عمومی بجاي درگيري در كارهاي و امور عمومی روزمره؛
- ضرورت وجود چهارچوب حقوقي و ساختاري در كشور براي پشتيباني از مكانيزم‌هاي اعمال حاكميت، تصدي‌گري و نظارت موثر در مشاركت عمومي-خصوصي؛
- تفاوت معنادار این رویکرد با روش‌های تدارک کلید در دست (Turnkey) از منظر ریسک‌های منتقل شده به بخش خصوصی؛
- تفاوت معنادار این رویکرد با روش‌های واگذاری دارایی‌ها و خصوصی‌سازی (Privatization) از منظر مالکیت دارایی‌ها و پابرجا بودن تعهدات بخش عمومی نسبت به ارائه خدمات موضوع پروژه به شهروندان؛
با این حال، انتقال مفهوم "مشارکت عمومی-خصوصی" به زبان ساده و کاربردی و البته به شکل درست آن، توسط "کمیسیون اقتصادی سازمان ملل متحد برای اروپا" (UNECE: United Nations Economic Commission for Europe) موضوع یک موشن گرافی قرار گرفته که بنظر می‌رسد برای ترویج این رویکرد نوین بسیار موثر باشد. انتقال محتوا با این روش از مزیت‌های بسیاری برخوردار است؛ از جمله اینکه می‌توان محتوا را به‌صورت تأثیرگذارتر، جذاب‌تر و در زمان کوتاه‌تری به مخاطب ارائه داد. لذا ویدئو پیش‌گفته توسط همکاران موسسه شاقول ترجمه و زیر نویس شده و در اختیار علاقمندان قرار می‌گیرد.
نکات متنوع و جالبی در این ویدئو مورد اشاره قرار می‌گیرد از جمله:
- بودجه عمومی دولت‌ها محدود است و پاسخگوی توسعه زیربناها با سرعت مورد نظر نیست.
- کمبود بودجه عمومی قابل تخصیص به زیربناها، مخصوص کشورهای در حال توسعه نیست! و کشورهای توسعه‌یافته نیز با این چالش مواجه هستند.
- از رویکرد مشارکت عمومی-خصوصی به عنوان یک راه‌حل نوآورانه نام برده می‌شود.
- مهمترین اصل تعریف پروژه به "ارزیابی نیازهای مصرف‌کنندگان نهایی محصول پروژه" باز می‌گردد.
- پیش از هر چیز، بهینه‌سازی سیستم باید مورد نظر مسئولان بخش عمومی قرار بگیرد و تحمیل هزینه‌های احداث پروژه جدید، به‌عنوان آخرین گزینه بررسی می‌شود.
- تهیه طرح مفهومی و اولیه پروژه و نیز پیشبرد مقدمات لازم پیش از انتقال پروژه به بخش خصوصی باید توسط بخش عمومی انجام شود.
- بسترسازی برای جلب بهترین پیشنهاد از سوی بخش خصوصی در یک فرآیند رقابتی مورد نظر است.
- ایده‌پردازی، تامین مالی، طراحی، ساخت، بهره‌برداری و نگهداری اجزای کلیدی عموم پروژه‌ها هستند؛
- بازگشت سرمایه بخش خصوصی از محل فروش محصول پروژه (بهای تولید یا بهای ظرفیت) و از دو منبع بخش عمومی و مصرف‌کنندگان نهایی محصول انجام می‌شود.
- یکی از نقش‌های اصلی بخش عمومی در پروژه، نظارت بر حسن ارائه محصول عمومی توسط بخش خصوصی است.
- امکان بهینه‌سازی استفاده از منابع در چرخه عمر پروژه در این رویکرد نوین وجود دارد.
- انتقال هر یک از ریسک‌های پروژه به طرفی (عمومی یا خصوصی) که بیشترین توانایی و شرایط برای مدیریت آن ریسک را داشته باشد. (این کار در هر پروژه به‌صورت یکتا بررسی و اعمال می‌شود)
- عموما ریسک‌های مربوط به "مجوزها"، "چارچوب‌های قانونی" و "تغییر در قوانین و مقررات" به بخش عمومی تخصیص می‌یابد.
- عموما ریسک‌هایی مانند "تامین حداقل تقاضای محصول پروژه" و ریسک "حوادث قهریه" توسط هر دو طرف مدیریت می‌شود.
- بخش عمومی در ایجاد "چارچوب حاکمیتی، قانونی و مقرراتی و مدیریتی پایدار" و استقرار "ساختار پیچیده حقوقی-مالی" و حمایت از "شفافیت در واگذاری پروژه‌ها" نقش کلیدی دارد.
گنجینه‌های موضوعی مشارکت عمومی-خصوصی (PPP):
