در گزارش گروه بانک جهانی با عنوان "تدارک پروژه‌های زیربنایی با روش مشارکت عمومی-خصوصی" (Procuring Infrastructure Public-Private Partnerships)، به ارزیابی قابلیت 135 کشور برای توسعه پروژه‌های PPP در سال 2018 پرداخته‌است. این ارزیابی در چهار سرفصل آماده‌سازی (Preparation)، تدارک یا ارجاع پروژه (Procurement)، مدیریت قرارداد (Contract Management) و پیشنهادهای ناخواسته (Unsolicited Proposals) تدوین شده‌است. در سه سرفصل نخست، معیارهایی برای سنجش شفافیت (Transparency) ارائه شده‌است.
این معیارها می‌تواند به عنوان معیارهای سنجش زیست‌بوم مشارکت (PPP EcoSystem) مورد توجه قرار گرفته و مبنای بسترسازی برای توسعه این رویکرد نوین باشد.
1- آماده‌سازی پروژه PPP
1-1- انتشار بر خط نتایج ارزیابی معیارهای سنجش
2-1- انتشار بر خط اسناد فراخوان
3-1- تدوین گونه‌های همسان قراردادی مختلف و اسناد مربوطه (Standardized PPP Model Contracts)
2- فرآیند ارجاع پروژه
2-1- صدور فراخوان عمومی توسط سرمایه‌پذیر (Procuring Authority) برای ارجاع پروژه PPP
2-2- انتشار برخط (Online) فراخوان عمومی برای ارجاع پروژه PPP
3-2- انتشار عمومی برنده فراخوان/ فرآیند ارجاع پروژه (Award Notice)
4-2- انتشار برخط (Online) برنده فراخوان/ فرآیند ارجاع پروژه (Award Notice)
5-2- انتشار عمومی (Publication) قرارداد PPP؛ و همه الحاقیههای بعدی آن
6-2- انتشار برخط (Online) قرارداد PPP؛ و همه الحاقیههای بعدی آن
7-2- انتشار عمومی (Publication) همه الحاقیههای بعدی قرارداد PPP
3- مدیریت قراردادPPP
1-3- انتشار عمومی اطلاعات روند پیشرفت کار (Tracking progress) احداث پروژه
2-3- انتشار برخط (Online) اطلاعات روند پیشرفت کار احداث پروژه توسط سرمایه‌پذیر یا مدیر قرارداد (Contract Management Authority)
3-3- انتشار عمومی اطلاعات عملکردی قرارداد PPP (پس از پایان دوره احداث پروژه)
4-3- انتشار برخط (Online) اطلاعات عملکردی (Performance Information) قرارداد PPP (پس از پایان دوره احداث پروژه)
همچنین در این گزارش، طی چند نمودار، میزان شفافیت در کشورهای مختلف بررسی شده که در ادامه به آنها پرداخته شده‌است.
1. در مرحله آماده‌سازی پروژه PPP، ارزیابی‌هایی توسط سرمایه‌پذیر نسبت به پروژه انجام می‌شود که اهمیت بسیار زیادی در موفقیت آینده پروژه دارند. در شکل 6، افشای نتایج ارزیابی سرمایه‌پذیر در دو سطح ارائه شده‌است.
بر پایه گزارش بانک جهانی، تنها 30 کشور از 135 کشور بررسی‌شده (22%)، دارای مقررات مدون برای اعلام نتایج ارزیابی‌های سرمایه‌پذیر در دوره آماده‌سازی پروژه PPP به متقاضیان سرمایه‌گذاری هستند و در 23 کشور دیگر (17%)، نیز این اعلام اطلاعات در عمل بدون الزام مقرراتی (احتمالا بر پایه عرف و نیاز تشخیص داده‌شده) انجام می‌شود. آشکار است که میزان افشای عمومی اطلاعات پروژه از این هم کمتر باشد؛ آمار به ترتیب 23 کشور (17%) و 7 کشور (5%) است.
2. در دوره ارجاع پروژه PPP، رعایت شفافیت شرایط بهتری دارد. از میان 130 کشور (96%) اطلاعات در دسترس، 111 کشور (82%)، نسبت به انتشار پرسش و پاسخ‌های دوره ارجاع کار اقدام می‌کنند. از میان 74 کشور (55%) اطلاعات در دسترس، تنها 64 کشور نسبت به برگزاری نشست تشریح پروژه در دوره ارجاع کار اقدام می‌کنند.
3. در دوره ارجاع پروژه PPP، اعلام نتایج نهایی فراخوان به شرکت‌کنندگان در فراخوان که نقش بسیار مهمی در ایجاد انگیزه شرکت در فراخوان‌ها و پذیرش هزینه آن از سوی سرمایه‌گذاران دارد، در دو سطح بررسی شده‌است:
به جز کشورهای OECD که در هر دو سطح به‌طور کامل عمل می‌کنند، سایر کشورها به‌ویژه در آسیا و آفریقا، کاستی‌هایی در هر دو سطح دارند. آشکار است که "اعلام نکردن دلایل انتخاب برنده فراخوان"، که شامل میزان بیشتری از اطلاعات شیوه تصمیم‌گیری است، در سطح پایین‌تری قرار دارد.
4. در برخی از کشورها، در پایان دوره ارجاع پروژه PPP و پیش از انعقاد قرارداد، دوره توقف (Standstill Period) برای دریافت و رسیدگی به اعتراض سایر متقاضیان سرمایه‌گذاری به نتیجه فراخوان پیش‌بینی می‌شود. در گزارش بانک جهانی، آنچه در 72% کشورهای OECD و در سه سطح زیر انجام می‌شود به‌عنوان مبنا قرار گرفته‌شده و سایر کشورها با آن مقایسه شده‌اند.
همانطور که از نمودار برمی‌آید، به جز تعداد محدودی از کشورها، این مفهوم ناشناخته یا بدون توجه باقی‌مانده است.
5. امتیازدهی به شاخص "شفافیت" در پروژه‌های PPP، به تفکیک مرسوم درآمدی کشورها در بانک جهانی و برای معیارهای سنجش هر سه سرفصل "آماده‌سازی"، "ارجاع پروژه" و "مدیریت قرارداد" ارائه شده‌است. هر چند، دستیابی به سطح مناسب شفافیت در دوره ارجاع پروژه همچنان نیازمند تلاش بیشتر است، اما مراحل پیش (آماده‌سازی) و به‌ویژه پس (مدیریت قرارداد) از ارجاع پروژه نیز نیازمند توجه جدی‌تری است.
توضیح:
واژه "زیست‌بوم مشارکت" از جناب آقای مهندس استادباقر اقتباس شده‌است.
گنجینه‌های موضوعی مشارکت عمومی-خصوصی (PPP):
