نظاممهندسی و استانداردهای تولید و توسعه نرم‌افزار (نماتن)
معرفی
شورای عالی انفورماتیک
طبيعي است دستيابي به اهداف اين نظام، عليرغم اهميت و تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای كه تدوين استانداردهاي توليد و توسعه نرم‌افزار می‌تواند در ارتقاي كيفيت پروژه‌های نرم‌افزاري داشته باشد،
بدون وجود يك سيستم كارآمد ملي براي اعمال اين استانداردها و كنترل اجراي آن‌ها و نيز بدون حمايت شرکت‌های انفورماتيكي و كارفرمايان ميسر نخواهد بود. لذا از تمام دستگاه‌های اجرايي ذی‌ربط و متخصصين امر فناوری اطلاعات كشور انتظار می‌رود كه به سهم خود با حمايت از اين نظام و نظارت بر اجراي صحيح آن و ارائه راهكارهايي كه بتواند اين نظام را ارتقاء داده و اجراي صحيح آن را تسريع نمايد همت گمارند.
ضرورت ایجاد نظاممهندسی و استانداردهاي توليد و توسعه نرم‌افزار طی چند دهه اخیر به‌شدت احساس می‌شده و نبود این نظام تاکنون موجب آن گردیده است که حرفه نرم‌افزار فاقد جایگاه مشخص و متولی خاصی باشد.
علیرغم تلاش‌های فراوانی که از سوی کارشناسان حرفه طي ده سال گذشته برای تهیه نظاممهندسی نرم‌افزار صورت پذیرفته است عملاً به دلایل رکود بازار نرم‌افزار، استفاده کاربران از بسته‌های نرم‌افزاری، معدود بودن پروژه‌های ملی و همچنین ضعف بخش خصوصی در ارائه خدمات وسیع و مؤثر نرم‌افزاری، کارهای انجام‌شده در این زمینه مورداستفاده قرار نگرفت.
در سال‌های اخیر با توجه به تدوین برنامه‌های توسعه و كاربری فناوری ارتباطات و اطلاعات (تکفا) در بخش دولتي و بخصوص با اجرائی شدن طرح‌های ملی در سال 81، ضرورت داشتن يك نظام منسجم كاري در زمينه نحوه واگذاري پروژه‌ها و استانداردهاي توليد و توسعه نرم‌افزار كه بتواند یک‌زبان مشترك كاري بين كارفرما و پيمانكار را ايجاد نمايد، عملاً بيشتر احساس گردید. بر این اساس و به‌عنوان صیانت و حفاظت از منافع بخش‌های مختلف درگیر در انجام پروژه‌های نرم‌افزاری، شوراي عالي انفورماتيك كشور برای تهیه و تدوین نظاممهندسی و استانداردهای تولید و توسعه نرم‌افزار برنامه‌ریزی کرد و در گام نخست، مرحله اول این نظام با عنوان " نحوه ارجاع کار " تهیه شد تا در اجرای پروژه‌های انفورماتيکی بر اساس آن عمل شود.
نظاممهندسی و استانداردهاي توليد و توسعه نرم‌افزار در حقيقت بیان‌کننده انتظارات گسترده نظام قانون‌گذاری كشور به نمايندگي آحاد جامعه، از تک‌تک افراد، نهادها و سازمان‌هایی است كه به نحوي در اين امر خطير دخالت دارند. اين نظام نهايتاً می‌بایستی به يك تشكيلات منسجم و داراي مسئوليت براي متخصصان مرتبط با رشته توليد و توسعه نرم‌افزار منجر شود كه با استفاده از مجموعه استانداردهاي جهاني در اين موضوع كه به نحو مطلوب و واقع‌بینانه با بافت جامعه ما منطبق گردیده‌اند، موجبات اجراي موفقیت‌آمیز پروژه‌های نرم‌افزاري را فراهم آورد.
ازآنجاکه تدوین و قانونمند کردن نظاممهندسی در حوزه نرم‌افزار محدوده وسیعی از کارهای مختلف را در برمی‌گیرد و دستیابی به آن به‌یک‌باره میسر نمی‌باشد به همین علت محدوده و مراحل کارهای برنامه‌ریزی‌شده تا حصول به یک نظام کامل به شرح زیر پیشنهاد گردیده است:
1- چگونگي تعريف پروژه‌های نرم‌افزاري و نحوه ارجاع آن به پيمانكار واجد شرايط
2- تبيين استانداردهاي توليد و توسعه نرم‌افزار
3- دوزبانه نمودن انجام كار و ايجاد يك نرم‌افزار دوزبانه بر اساس الگوريتم موردتوافق براي روال توليد و توسعه نرم‌افزار
4- آزمايش نرم‌افزار با یک (يا چند) پروژه واقعي از ابتدا تا انتها و تصحیح و تكميل روند كار
5- تعيين ساختار تشكيلاتي و اجرايي جهت حفظ، نگهداري و ارتقاء نظاممهندسی نرم‌افزار و تهيه آئین‌نامه‌های حقوقي و قانوني اين نظام
6- توسعه و گسترش استانداردهاي بدست آمده در توليد و توسعه نرم‌افزار به ساير حوزه‌های انفورماتیکی
در مرحله اول " نحوه ارجاع كار " با شش فصل به شرح زير تنظيم گرديده است.
براي هر فصل يك مستند مستقل تهيه و تدوین‌شده كه پس از بحث و تبادل‌نظر با متخصصان نرم‌افزاري و حقوقي و اعمال تغييرات ضروري در آن‌ها به شرح زير ارائه می‌گردد:
1- مشاوره پروژه‌های نرم‌افزاري
اين مستند به‌منظور تعيين مشخصات مشاوران و حدود وظايف آن‌ها در پروژه‌های نرم‌افزاري تهيه و تدوین‌شده است
2- تهيه درخواست برای ارائه پیشنهاد (RFP Request For Proposal =)
اين مستند به‌منظور ارائه اطلاعات موردنیاز کارفرما در ارتباط با انجام یک پروژه نرم‌افزاري و همچنین به‌منظور نحوه ارائه پيشنهاد توسط شرکت‌کنندگان در مسابقه نرم‌افزاری، تهيه و تدوین گرديده است.
3- نظارت بر پروژه‌های نرم‌افزاري
در اين مستند اهداف نظارت، سازمان انجام نظارت و در ادامه آن مسئوليت و وظايف ناظر طرح گرديده است.
4- پيشنهاد (Proposal)
به‌منظور آگاهي سازمان برگزارکننده مسابقه نرم‌افزاري از دیدگاه‌ها و توانمندی‌های اجرايي، فني و مديريتي پیشنهاددهنده در راستاي موضوع مورد مسابقه، الگوی پیشنهاد (Proposal) براي پروژه‌های نرم‌افزاري تعيين گرديده است.
5- برگزاري مسابقه و ارزيابي پیشنهاد
در اين مستند چگونگي برگزاري يك مسابقه نرم‌افزاري، ارزيابي پیشنهادهاي دريافتي و درنهایت چگونگي انتخاب برنده مسابقه نرم‌افزاري تهيه و تدوین‌شده است.
6- پیمان‌نامه نرم‌افزاري
اين مستند قالب كلي پیمان‌نامه كه به‌منظور انجام پروژه با برنده مسابقه منعقد می‌گردد تهيه و تدوین‌شده است.
هر يک از فصل‌های شش‌گانه نظام به‌صورت دستورالعمل دقيق و تفصيلی تهیه‌شده است که استفاده از آن‌ها آسان باشد. در برخی از قسمت‌ها، برای يکنواخت شدن و نيز تسهيل کار فرم‌هایی وجود دارد که بايد تکميل شود. ازآنجاکه ممکن است دستگاه‌های اجرايی و يا شرکت‌ها به‌دفعات اين فرم‌ها را نياز داشته باشند، متن اين نظام به‌طور کامل به‌صورت CD همراه اين کتاب عرضه‌شده است. در اين CD فایل‌ها در قالب doc و pdf است و درنتیجه اين امکان به کاربر داده می‌شود که برای تکميل آن‌ها از ويرايشگر word استفاده کند.
در تهیه این مستند از منابع و مآخذی استفاده گردیده که در ادامه ارائه می‌شود. ذکر این نکته ضروری است که به علت تعدد کارگاه‌های اطلاعاتی مورداستفاده در تهیه این مستند از ارائه آن‌ها خودداری شده است.
-Software Engineering Standards (European Space Agency)
C. Mazza
J. Fairclough
B. Melton
D. Depablo
A. Scheffer
R. Stevence
-ANSI/ IEEE Std 730 – 1998
-ISO / IEC 12207 Information Technology and Software
-ISO 9000-3: 1997 (E), Guidelines for Application of ISO 9001: 1994 to Development / Supply / Installation and maintenance of Computer Software
-Project Management (IEIM 6004) Proposal Template New York University
-Software Engineering R.S Pressman & Associates, INC. 2001
-Project Management Plan (PJM)- Oracle Corporation 2002
-How to Write an RFP British Colombia 2001
-
قانون نظاممهندسی و کنترل ساختمان- معاونت نظاممهندسی و اجرای ساختمان - اسفندماه1374
- پیمان- سازمان برنامه و بودجه
- شرایط عمومی پیمان - سازمان برنامه و بودجه
- آیین‌نامه تشخیص صلاحیت پیمانکاران و نحوه ارجاع کار به آن‌ها- شماره 56848/ ت 435 مورخ 1367/06/19
- پیش‌نویس قانون نظاممهندسی و کنترل ساختمان - نشریه پیام نظام مهندسی - اسفند ماه 1381
- مشاور و چگونگی انتخاب آن ترجمه احمد فریدون درافشان 1382
بخشنامه های سازمان برنامه و بودجه
