آیین‌نامه معاملات دولتی
فصل اول: حدود معاملات
ماده 1 - معاملات دولتی از نظر مبلغ به سه طبقه تقسیم می‌شود:
1ـ معاملات خیلی جزئی.
2ـ معاملات جزئی.
3ـ معاملات عمده.
ماده 2ـ معاملات خیلی جزئی معاملاتی است که مبلغ آن از سه هزار ریال تجاوز نکند.
معاملات جزئی آن است که میزان معامله از سه هزار ریال‌بیشتر و از پنجاه هزار ریال تجاوز نکند و معاملات عمده عبارت است از معاملاتی که از پنجاه هزار ریال بیشترباشد.
فصل دوم: مناقصه
الف - طریقه انجام مناقصه
ماده 3 - در مورد معاملات خیلی جزئی مأمور مکلف است به فروشندگان اشیاء یا انجام‌دهندگان کار مورد احتیاج مراجعه و پس از تحقیق کامل از‌قیمت جنس یا اجرت کار معامله را با رعایت کامل صرفه دولت انجام داده ذیل سند هزینه را با قید اینکه به
نازلترین قیمت ممکنه معامله انجام شده‌است امضاء نماید.
ماده 4 - در مورد معاملات جزئی متصدی امر باید از فروشندگان کالا یا انجام‌دهندگان کار که عده آنها کمتر از سه نفر نباشد (مگر در مواردی که واقعاً‌عدهفروشنده یا انجام‌دهنده کار در محل کمتر باشد) از هر کدام روی ورقه جداگانه استعلام کتبی به عمل آورده به این ترتیب که نوع جنس یا موضوع کار‌مورد معامله ومقدار آن و مشخصات کار در برگ استعلام به طور واضح تعیین و فروشنده کالا یا انجام‌دهنده کار حداقل بهای ممکنه را در برگ استعلام‌تصریح و در مقابل آن با تعیین نشانی کامل خود و قید تاریخ امضاء کند.
تبصره 1 - در مواردی که فروشنده یا انجام‌دهنده کار کمتر از سه نفر باشد متصدی امر باید در متن سند هزینه مراتب را قید و امضاء نماید.
تبصره 2 - در مواردی که فروشندگان جنس یا انجام‌دهندگان کار در اوراق استعلام بهاء ضرب‌الاجلی برای فروش یا انجام کار قید می‌نمایند متصدی‌امر باید طوری اقدام کند که حتماً قبل از انقضاء مدت قید شده معامله به صرفه دولت انجام و خسارتی متوجه دولت نگردد.
ماده 5 - در مورد معاملات عمده تشریفات مناقصه به طریقی که در مواد بعد ذکر شده الزامی است مگر در مواردی که ترک مناقصه به موجب‌مقررات قانون مجاز شناخته شده باشد.
ب - آگهی مناقصه
ماده 6 - در معاملات عمده در مرکز آگهی مناقصه از یک تا سه نوبت به اقتضاء اهمیت معامله به وسیله روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی و حداقل‌یکی از جراید کثیرالانتشار و در شهرستانها آگهی به وسیله روزنامه یا به وسیله الصاق در معابر و یا بر حسب اهمیت معامله یا هر دو وسیله به اطلاع‌عموم خواهد رسید.
تبصره 1 - در مواردی که ادارات مربوطه تشخیص دهند که انتشار آگهی هم در مرکز و هم در شهرستانها ضرورت دارد می‌توانند به ترتیب مندرجه‌در ماده فوق در هر محلی که لازم می‌دانند به نشر آگهی اقدام نمایند.
تبصره 2 - به منظور رعایت صرفه و صلاح دولت ممکن است ادارات مناقصه‌دهنده یک نسخه از آگهی مناقصه را برای شرکتها و فروشندگان‌ذیصلاحیت مستقیماً ارسال دارد.
ماده 7 - در موقع انتشار آگهی چه در مرکز و چه در شهرستانها باید شرایط زیر کاملاً در آگهی رعایت گردد:
1 - تعیین نوع جنس و میزان آن یا نوع کار و میزان آن و محل تحویل جنس و انجام کار و مدت تحویل و در مواردی که یک معامله طبق نمونه یا‌مشخصات جداگانه انجام می‌شود باید در آگهی صریحاً قید گردد که طبق نمونه ممهور یا صورت مشخصات موجود در اداره مربوطه معامله انجام‌خواهد شد.
2 - مدت قبول پیشنهادها از تاریخ انتشار آگهی در داخله کمتر از ده روز و در خارجه کمتر از دو ماه نبایستی باشد.
3 - در آگهی باید قید شود که پیشنهاددهنده مبلغی که اداره مربوطه به تناسب و میزان معامله یا سنخ کار مقطوعاً تعیین می‌نماید و از صدی پنج‌مبلغ برآوردی کمتر نباشد به عنوان سپرده نقداً به صندوق اداره مربوطه یا به حساب سپرده به بانک تحویل و قبض آن را ضمیمه پیشنهاد بنماید تا هر گاه‌برنده مناقصه از پیشنهاد خود عدول نماید سپرده به نفع دولت ضبط گردد و به پیشنهادهای فاقد سپرده ترتیب اثر داده نخواهد شد.
پیشنهاددهنده می‌تواند به جای سپرده نقدی تضمین بانکی ضمیمه پیشنهاد تسلیم نماید و همچنین می‌توان با تشخیص اداره مربوطه میزان سپرده را در‌مواردی که صدی پنج معامله زاید بر پانصد هزار ریال بشود بر پانصد هزار ریال محدود نمود.
4 - در صورتی که مقتضیات ایجاب نماید که به برنده مناقصه پیش‌قسط داده شود مأخذ آن باید در آگهی مناقصه قید گردد و پرداخت پیش‌قسط منوط به أخذ ضمانت‌نامه بانکی خواهد بود و آن نیز باید در آگهی قید شود.
5 - نسبت به مناقصه‌هایی که محتاج به نقشه و دفتر مشخصات باشد بایستی قبل از نشرآگهی نقشه‌های کار به انضمام دفتر مشخصات جامعی که‌تمام نکات و دقایق فنی در آن ملحوظ شده باشد تهیه و شرایط پرداخت هم معین و در آگهی قید شود که به وسیله دفتر
اداره در مقابل دریافت بهاء در‌دسترس داوطلبان گذارده خواهد شد.
6 - هر گاه موضوع مناقصه مربوط به معاملات با خارجه اعم از خرید جنس یا ماشین آلات برای تأسیس کارخانه و یا انجام عملیات فنی مهمی‌باشد علاوه بر آگهی در داخله کشور یک نسخه از آگهی باید به وسیله وزارت امور خارجه به هر یک از سفارتخانه‌های ممالک مربوطه بیگانه در تهران و‌یک نسخه هم به سفارتخانه‌های کشور شاهنشاهی در ممالک مربوطه خارجه فرستاده شود.
7 - در آگهی قید شود که برنده مناقصه ملزم است برای حسن انجام کار مبلغی که در امور ساختمانی و باربری و خرید ماشین آلات از صدی پنج و‌در سایر موارد از صدی ده کل مبلغ معامله کمتر نباشد نقداً یا تضمین از یکی از بانکهای مجاز بسپارد و یا در
حین انعقاد قرارداد معادل مبلغ تعیین شده‌برای تضمین حسن انجام کار از جنس مورد پیمان تحویل نماید و همچنین در آگهی‌های مناقصه مربوط به امور ساختمانها و باربری باید قید شود که از‌وجوه اقساط کارهای انجام شده وسیله پیمانکار ده درصد در امور
ساختمانی و پانزده درصد در کارهای باربری کسر خواهد شد و استرداد تضمین حسن‌انجام کار و همچنین مبالغی که به طور اقساط کسر می‌شود طبق شرایطی خواهد بود که در آگهی تعیین می‌شود.
8 - در آگهی باید قید شود که اداره مربوطه در رد یا قبول هر یک یا تمام پیشنهادها مختار است.
9 - در آگهی قید شود که هزینه ثبت قرارداد (در صورتی که اداره مربوطه ثبت قرارداد را در دفاتر اسناد رسمی ضروری تشخیص بدهد) و پرداخت‌مالیات و هر گونه عوارضی به عهده برنده مناقصه خواهد بود.
میزان مالیات باید در اسناد مناقصه یا مزایده قید شود که پیشنهاددهندگان با علم واطلاع از رقم مالیاتی که تعلق می‌گیرد پیشنهاد دهند.
10 - در آگهی باید قید شود که به پیشنهادهای مشروط و مبهم و پیشنهادهایی که بعد از مدت مقرر در آگهی برسد مطلقاً ترتیب اثر داده نخواهد شد.
11 - در آگهی تصریح شود که اداره مجاز خواهد بود تا صدی بیست و پنج از میزان جنس یا کار مورد معامله کسر و اضافه نماید.
12ـ روز و ساعت قبول و قرائت پیشنهادها و همچنین اجازه حضور پیشنهاددهندگان و یا نمایندگان آنها در کمیسیون مناقصه باید در آگهی درج‌شود.
13 - محل تحویل کالای مورد خرید اعم از داخله یا خارجه باید در آگهی قید شود.
14 - اداره مناقصه‌دهنده بنا بر اهمیت معامله حداکثر مدتی را که برای بازرسی پیشنهاد و تشخیص حایز حداقل لازم است در شرایط مناقصه قید‌خواهد نمود و چنانچه مطالعه کمیسیون از مدت مزبور تجاوز نماید پیشنهاددهندگان می‌توانند از پیشنهاد خود عدول کرده و سپرده خود را مسترد دارند.
15 - در صورتی که شرایط با رعایت مراتب فوق مفصل باشد و درج آنها در آگهی موجب هزینه زیاد گردد در آگهی قید خواهد شد که شرایط معامله‌در دفتر اداره مربوطه موجود است و پیشنهاددهندگان باید یک نسخه از شرایط معامله را دریافت و امضاء کرده و به پیشنهاد خود ضمیمه نمایند.
16 - نمونه ضمانت‌نامه باید به ضمیمه اسناد مناقصه یا مزایده به داوطلبان تسلیم شود که ضمانت‌نامه را عیناً مطابق مضمون آن تنظیم و ضمیمه‌پیشنهاد کنند. همچنین نمونه قرارداد که برای معامله منعقد خواهد شد باید ضمن اسناد مناقصه به داوطلبان داده شود که زیر آن را با قید عبارت قرایت‌شود و مورد قبول است امضاء و به پیشنهاد خود ضمیمه نمایند.
ماده 8 - وزارتخانه‌ها و ادارات مستقل دولتی چنانچه در مورد معامله عمده ذکر شرایط خاصی را مقتضی بدانند می‌توانند به قسمی که با مفاد این‌آیین‌نامه مخالفت نداشته باشد نکات لازم را در متن آگهی یا در شرایط و مشخصات مناقصه درج نمایند به طوری که عموم داوطلبان قبل از تسلیم‌پیشنهاد از مدلول آن استحضار حاصل کنند و به هر حال منظور داشتن امتیازاتی برای برنده مناقصه خارج از آنچه قبلاً در آگهی ومشخصات پیش‌بینی‌شده است. ممنوع می‌باشد.
ماده 9 - وزارتخانه‌ها و بنگاه‌های دولتی باید ترتیبی بدهند که از آگهی‌های مربوطه به مناقصه و مزایده منتشره در روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی‌اطلاع حاصل نمایند تا چنانچه اشیاء مورد مناقصه را برای فروش داشته باشند و یا به اشیایی که به مزایده گذارده شده نیازمند باشند از اداره مناقصه یا‌مزایده‌دهنده تقاضا کنند که معامله را با آنها انجام دهد در این صورت اداره مربوطه مکلف است با تساوی شرایط معامله را با اداره پیشنهاددهنده انجام‌نماید.
ج - کمیسیون مناقصه
ماده 10 - کمیسیون مناقصه در مرکز حداقل از سه نفر به شرح زیر تشکیل می‌شود:
1 - رییس اداره یا قسمت معامله‌کننده یا نماینده او.
2 - رییس حسابداری وزارتخانه یا اداره مستقل یا نماینده او.
3 - یک نفر بازرس از طرف وزارتخانه یا اداره مستقل.
تبصره - در مواردی که معامله مربوط به امور فنی باشد حضور مهندس یا مأمور فنی از
طرف وزارتخانه یا اداره مستقل در کمیسیون ضروری است.
ماده 11 - در شهرستانها کمیسیون مناقصه مرکب خواهد بود از رییس اداره مربوطه یا
نماینده او و رییس اداره دارایی یا نماینده او و رییس‌حسابداری اداره مربوطه یا
نماینده او و در معاملات مربوط با اداره دارایی رییس کارپردازی دارایی نیز شرکت
خواهد نمود و در موارد معاملات فنی‌متخصص فنی هم باید شرکت نماید.
ماده 12 - اداره مناقصه‌دهنده حتی‌الامکان نرخ عادله جنس یا کار مورد معامله را
به وسایل مطمئن به دست آورده و روز تشکیل کمیسیون قبل از‌قرائت پیشنهادها در دسترس
اعضاء کمیسیون خواهد گذاشت تا کمیسیون بتواند با بصیرت کامل نسبت به پیشنهادهای
واصله اظهار نظر نموده و‌تصمیم مقتضی اتخاذ نماید.
ماده 13 - کمیسیون باید در روز مقرر که در آگهی قید شده تشکیل و پیشنهادهای رسیده
را اعم از این که یک یا بیشتر باشد مفتوح و قرائت و‌صورتمجلس تنظیم نماید.
ماده 14 - اگر در نتیجه انتشار آگهی مناقصه پیشنهادی نرسد و یا پیشنهادهای رسیده
از سه فقره کمتر باشد و یا قیمتهای پیشنهاد شده از حدود‌اعتدال خارج باشد معامله
به یکی از شقوق زیر انجام خواهد شد:
1 - چنانچه پیشنهادی نرسیده و یا قیمتهای پیشنهاد شده از حدود اعتدال خارج باشد
کمیسیون می‌تواند ضمن تنظیم صورتمجلس اظهار نظر‌نماید که معامله به طریق استعلام
بهاء و با توجه به نرخ عادله‌ای که قبلاً به دست آمده انجام بشود.
2 - در صورتی که پیشنهادهای رسیده کمتر از سه فقره باشد قیمت عادله به وسیله
استعلام بهاء تعیین و هر گاه قیمتی که به این طریق به دست‌می‌آید با حداقل قیمت
پیشنهادها مساوی و یا زیادتر از آن باشد معامله با حایز حداقل مناقصه انجام و
چنانچه کمتر بوده و پیشنهاددهنده نیز حاضر باشد‌معامله را به آن قیمت قبول نماید
کمیسیون می‌تواند با او معامله و الا به مأخذ حداقل استعلام انجام خواهد شد.
3 - چنانچه میزان معامله زاید بر پانصد هزار ریال باشد و کمیسیون تجدید آگهی را
مقتضی بداند با تنظیم صورتمجلس نظر خود را ضمن اعاده‌پرونده به اداره مربوطه اعلام
خواهد نمود و اداره مربوطه بایستی در تجدید آگهی اقدام نماید در این صورت مناقصه
اولی کان‌لم‌یکن خواهد بود و در هر‌حال بیش از یک مرتبه مناقصه تجدید نخواهد شد.
4 - چنانچه معامله مربوط به خرید ماشین آلات و یا کارخانه از خارج کشور بوده و یا
برای انجام عملی باشد که اجرای هیچ یک از شقوق فوق‌انجام‌پذیر نبوده و یا مقرون به
صرفه و صلاح نباشد در این صورت کمیسیون می‌تواند ترتیب دیگری را که مقرون به مصلحت
تشخیص دهد برای انجام‌معامله در نظر گرفته و به اداره معامله‌کننده ابلاغ نماید در
این صورت موضوع در کمیسیون مندرجه در تبصره یک ماده 15 مطرح خواهد شد.
ماده 15 - در صورتی که پیشنهادهای رسیده سه فقره یا زیادتر باشد پس از قرایت آنها
و اطلاع از قیمت پیشنهادی و تشخیص حداقل و مقایسه آن با‌نرخ عادله (موضوع ماده
12) کمیسیون با رعایت مدت مقرر در آگهی (موضوع بند 14 از ماده 7) تصمیم مقتضی
اتخاذ و برنده مناقصه را تعیین و‌صورت مجلس تنظیم خواهد نمود.
تبصره 1 - در مورد معاملاتی که مبلغ آن از دو میلیون ریال بیشتر است و همچنین در
مورد معاملات موضوع قسمت 4 ماده 14 پس از اعلام نتیجه‌مناقصه از طریق کمیسیون
پرونده در کمیسیون دیگری که از سه نفر عضو عالی‌مقام و ذیصلاحیت به انتخاب وزیر یا
رییس اداره مستقل و در شرکتها و‌بنگاه‌های دولتی به انتخاب هیأت مدیره تشکیل
می‌شود بررسی و نظر کمیسیون مزبور پس از تصویب مقامات مجاز قاطع بوده و اجرا خواهد
شد.
تبصره 2 - پس از موعد مقرر در آگهی (موضوع بند 14 از ماده 7) هیچ گونه پیشنهادی
اعم از کتبی و یا شفاهی خواه قبل از تصمیم کمیسیون و یا‌بعد از آن به هیچ عنوان
پذیرفته نخواهد شد و تصمیم کمیسیون باید بلافاصله به اداره مربوطه ابلاغ بشود و
اداره مربوطه موظف است منتها در ظرف 7روز (به استثنای ایام تعطیل) نتیجه مناقصه
را به برنده مناقصه ابلاغ و سپس با انعقاد قرارداد و انجام معامله اقدام نماید.
تبصره 3 - چنانچه در ظرف 7 روز (به استثنای ایام تعطیل) اداره مربوطه نتیجه
تصمیم کمیسیون را به برنده مناقصه ابلاغ ننماید و یا پس از ابلاغ و‌حاضر بودن
برنده مناقصه برای انجام معامله دفع‌الوقت نموده و اقدام به انجام معامله یا
انعقاد قرارداد نکند و از این جهت خسارتی متوجه دولت نگردد‌مسئول امر مورد تعقیب
قرار خواهد گرفت.
تبصره 4 - در صورتی که برنده مناقصه از قبیل خودداری و یا پس از ابلاغ کتبی
حداکثر تا هفت روز (به استثنای ایام تعطیل) حاضر به انعقاد قرارداد‌نشود اداره
مربوطه سپرده او را ضبط و به طریق مذکور در ماده 16 اقدام می‌نماید.
ماده 16 - قبل از انعقاد قرارداد یا تسلیم تضمین حسن انجام معامله از طریق برنده
مناقصه سپرده حایز حداقل درجه دوم مسترد نخواهد شد تا در‌صورتی که برنده مناقصه از
انعقاد قرارداد یا انجام معامله خودداری نماید اداره مربوطه بتواند با نفر دوم
(در صورتی که تفاوت بهای پیشنهادی او با نفر‌اول زیادتر از مبلغ سپرده نباشد) در
انعقاد قرارداد با او اقدام نماید و در صورتی که تفاوت بهاء زیادتر از مبلغ سپرده
باشد بایستی طبق ماده 14 عمل‌نمایند بدیهی است چنانچه نفر دوم هم پس از ابلاغ کتبی
و انقضای مهلت مقرر حاضر به انعقاد قرارداد نشود سپرده او ضبط خواهد شد.
مراتب مندرج در این ماده باید ضمن آگهی با اسناد مناقصه قید شود.
ماده 17 - چنانچه حایز حداقل قیمت بیش از یک نفر بوده و نسبت به واگذاری معامله
به یکی از آنها رضایت حاصل نشود برنده به وسیله قرعه‌تعیین خواهد شد.
ماده 18 - در صورتی که آگهی مناقصه برای اجناس مختلف منتشر شده و قیمت یک یا چند
قلم از پیشنهادی نسبت به پیشنهاد دیگر ارزانتر و چند‌قلم آن گرانتر باشد چنانچه
خرید اجناس مورد معامله از فروشندگان متعدد مقرون به صرفه و ممکن باشد بایستی
معامله تفکیک و هر قلم از اجناس‌مزبور را از کسی که به نازلترین قیمت قبول کرده
خریداری و در غیر این صورت با کسی که من‌حیث‌المجموع از همه ارزانتر پیشنهاد داده
است انجام‌شود.
ماده 19 - هر گاه پیشنهادهای رسیده به پولهای مختلف یا در مقابل صدور کالا از
کشور ایران و یا از مجرای حسابهای پایاپای دولت با کشورهای‌خارجه باشد اداره
مناقصه‌دهنده مکلف است مراتب را از طریق وزارتخانه یا اداره مستقل مربوطه به وزارت
دارایی اطلاع داده و پس از اعلام نظر وزارت‌دارایی به انجام معامله اقدام نماید.
ماده 20 - در صورتی که تصمیم کمیسیون با اکثریت آراء اتخاذ شود معتبر بوده و
کسانی که در اقلیت هستند باید نظر خود را با ذکر دلیل در ذیل‌صورتمجلس نوشته و
امضاء نمایند.
در مورد معاملات مربوطه به امور فنی چنانچه مهندس یا مأمور فنی در اقلیت واقع شود
معامله به هر مبلغ که باشد به کمیسیون مذکوره در تبصره 1 ماده15 ارجاع خواهد شد.
ماده 21 - مناقصه حضوری در کلیه معاملات مطلقاً ممنوع است.
ماده 22 - در مورد تعمیر و رنگ‌کاری ابنیه و عمارات و تعمیر جاده‌های شوسه و
آسفالت شده و امثال آن در صورتی که اداره مربوطه انجام عمل را‌به طور امانی به
صرفه تشخیص نداده و بخواهد به مقاطعه واگذار نماید و همچنین در مورد حمل محمولات و
خرید خواربار و نوشت‌افزار و اشیاء‌دیگری که در مدت سال به طور استمرار مورد
احتیاج بوده و نمی‌توان میزان آن را جهت درج در آگهی مناقصه پیش‌بینی کرد ممکن است
مناقصه را به‌مدتی که بیش از یک سال نباشد محدود و به ترتیب زیر عمل کرد:
1 - نسبت به تعمیر راه‌های شوسه و آسفالت شده و تعمیر ابنیه و رنگ‌کاری اداره
مربوطه با در نظر گرفتن بهای مصالح و دستمزد کاری که برای‌واحد هر یک از عملیات
لازم خواهد بود قیمت واحد هر نوع عمل را عادلانه تعیین و مأخذ مناقصه قرار می‌دهد
و شرکت‌کنندگان در مناقصه نسبت به‌فهرست بهای مزبور به قرار صدی چند پیشنهاد کسر
یا اضافه خواهند داد.
2 - برای به دست آوردن نرخ کرایه افراد و حمل محمولات آگهی مناقصه باید به مأخذ
نفر کیلومتر منتشر و پس از به دست آمدن نتیجه با حایز‌حداقل پیمان منعقد شود.
3 - در مورد خرید خواربار و نوشت‌افزار و اشیاء دیگر اداره مربوطه صورت جامعی از
انواع خواربار و یا نوشت‌افزار و اشیاء دیگر مورد احتیاج‌تهیه و خرید آنها را با
قید این که اشیاء مورد مناقصه هر مقدار که در مدت مقرر مورد احتیاج واقع شود تحویل
گرفته خواهد شد به مناقصه می‌گذارد.
تبصره - در موارد فوق چنانچه پیمانکار از انجام تعهد خودداری نماید در صورتی که
اداره مربوطه بتواند با همان قیمت و شرایط احتیاجات مورد‌پیمان را برای بقیه مدت
تأمین نماید بدون اینکه مناقصه را تجدید کند اجراء پیمان را به دیگری واگذار و
چنانچه به آن قیمت تهیه احتیاجات مورد پیمان‌میسر نگردد مناقصه را تجدید و مادامی
که نتیجه مثبت از مناقصه حاصل نشده اداره مربوطه به نحو مقتضی احتیاجات خود را
تأمین و طبق مواد پیمان‌با پیمانکار رفتار خواهد نمود.
ماده 23 - در مورد تهیه لباس مستخدمین جزء و پرداخت دستمزد دوخت و بهای آستر و
خرید و تعمیر بخاری و رنگ‌کاری عمارات وزارتخانه‌ها و‌ادارات کشوری و شهرداری در
مرکز می‌توانند با نرخ مناقصه وزارت دارایی احتیاجات خود را تأمین و یا مستقیماً
اقدام به مناقصه بنمایند.
ماده 24 - در مورد تعیین نرخ ثابت برای دستمزد چاپ و صحافی اوراق و دفاتر که جزء
ضروریات یومیه و به طور مستمر مورد احتیاج وزارتخانه‌ها‌و ادارات دولتی می‌باشد با
توجه به بند 6 از ماده 40 قانون محاسبات عمومی در بهمن هر سال کمیسیونی مرکب از
پنج نفر از اشخاص بصیر و با اطلاع‌به انتخاب وزارت دارایی تشکیل و با در نظر گرفتن
اوضاع و احوال میزان متوسط دستمزد کار و نرخ مواد اولیه مورد لزوم و سایر
هزینه‌های مربوطه و‌منظور نمودن سود عادله برای چاپخانه تعرفه ثابت تنظیم و پس از
تصویب وزارت دارایی در تمام مدت سال بعد مورد عمل قرار داده می‌شود.
تبصره - مطبوعات کلیه وزارتخانه‌ها و ادارات و بانکها و شرکتها و سایر مؤسساتی
که تمام و یا نصف سرمایه آن متعلق به دولت است و‌همچنین شهرداری و اداره کل برق
بایستی به وسیله کمیسیونی که از طرف وزارت دارایی تعیین می‌شود به نسبت سهمی که
برای هر یک از چاپخانه‌ها‌معین خواهد شد بین آنها تقسیم شود.
ماده 25 - چنانچه در مناقصه قیمتهای پیشنهادی اضافه بر میزان نرخ یا برآورد اولیه
و در مزایده قیمتهای پیشنهادی کمتر از ارزیابی قبلی به دست‌آید کمیسیون مناقصه یا
مزایده می‌تواند با در نظر گرفتن صلاح و صرفه دولت به پیشنهادهای واصله ترتیب اثر
داده و معامله را به صرفه دولت انجام‌دهد.
فصل سوم : انعقاد پیمان
ماده 26 - در پیمانهای خرید یا انجام کار باید نکات زیر قید گردد:
1 - نوع و مقدار جنس و موضوع و میزان کار با مشخصات لازم.
2 - مدت انجام تعهد و محل تحویل و شرایط تحویل ضمناً باید پیش‌بینی شود که هر گاه
پیمانکار در تحویل جنس یا انجام کار طبق شرایط پیمان‌جزء یا کلاً تأخیر نماید تا
مدت معینی که منوط به تشخیص اداره معامله‌کننده خواهد بود جریمه تأخیر از او
دریافت و چنانچه پس از انقضاء مدت‌مذکور باز هم تعهدات پیمانکار انجام نشده باشد
اداره معامله‌کننده مختار است که کار را به هر نحو مقتضی بداند انجام داده و اگر
اضافه بر مبلغ قرارداد‌تمام شود تفاوت را از محل تضمین و کسور وجه‌الضمان و در
صورت عدم تکافو آن از هر گونه مطالبات دیگر که از پیمانکار داشته باشد استیفا
نماید و‌یا قرارداد را فسخ و تضمین پیمانکار را ضبط نموده و معامله را به هر نحو
که به صلاح و صرفه باشد انجام دهد.
هر یک از شقوق فوق که در نظر گرفته می‌شود و مدتی که جریمه تأخیر تعلق خواهد
گرفته و میزان جریمه باید در آگهی یا اسناد مناقصه قبلاً برای‌استحضار داوطلبان قید
گردد.
3 - نمونه کالای مورد معامله در مواردی که تهیه آن میسر و تهیه‌شده باشد می‌بایستی
با مهر کمیسیون مناقصه و پیمانکار ممهور و در اداره مربوطه‌نگهداری شود و فروشنده
ملزم است کالای مورد معامله را طبق نمونه مزبور تحویل دهد.
4 - در پیمان باید تصریح شود که پیمانکار از مشخصات جنس یا کالا مورد معامله و
مقتضیات محل اطلاع کامل داشته و در اجرای پیمان به عذر‌عدم اطلاع نمی‌تواند معتذر
شود.
5 - در پیمان باید قید شود که در صورت لزوم اداره می‌تواند تا حدود بیست و پنج
درصد از میزان کار یا جنس موضوع معامله را کسر یا اضافه‌نماید و در هر دو حال باید
قبل از انقضاء مدت پیمان به پیمانکار اطلاع داده شود. در صورت اضافه شدن پیمانکار
موظف است مطابق شرایط مقرره در‌پیمان یا مهلتی که متناسب با میزان و مدت اصل پیمان
باشد نسبت به مازاد عمل نماید و در صورت کم شدن نیز در مدتی متناسب با مدت و مقدار
اصل‌پیمان قبل از انقضاء مهلت پیمان کتباً به پیمانکار اطلاع داده می‌شود.
6 - در پیمان باید به طور صریح میزان کل بهای مورد معامله یا انجام کار و ترتیب
پرداخت آن قید گردد و در مواردی که مأخذ معامله روی واحد‌بهاء باشد مبلغ کل معامله
در پیمان به طور پیش‌بینی ذکر می‌شود لیکن بهای کارهای انجام‌یافته بدون در نظر
گرفتن مبلغ مزبور طبق واحد بهاء احتساب‌و پرداخت خواهد شد.
7 - در صورت لزوم و با توجه به مقتضیات کار چنانچه در آگهی یا اسناد مناقصه تأدیه
پیش‌پرداخت قید شده باشد پس از أخذ تضمین بانکی‌حداکثر ممکن است تا میزان بیست و
پنج درصد مبلغ کل معامله پیش‌پرداخت داده شود مبلغ پیش‌پرداخت باید به طور صریح در
قرارداد قید و ترتیب‌استهلاک آن به اقساط یا یک جا نیز قید شود.
8 - در پیمانهای مربوط به ساختمان و راهسازی و نظایر آن فاصله بین تحویل موقت و
تحویل قطعی کار به طور صریح باید ذکر شود.
9 - برای حسن انجام کار به مأخذی که در آگهی یا اسناد مناقصه قید گردیده باید وجه
نقد یا تضمین بانکی قبل از امضاء پیمان اخذ و در پیمان‌مراتب با طرز استرداد آن به
طور وضوح قید شود و علاوه بر اخذ تضمین حسن انجام کار در پیمانهای ساختمانی از
وجوه اقساط کارهای انجام شده ده‌درصد در امور باربری پانزده درصد کسر و به حساب
سپرده خزانه منظور و قبض سپرده به پیمانکار داده شود و این قبیل سپرده‌ها بستگی
خواهد داشت‌به ترتیب و رعایت مدتی که از لحاظ فنی در آگهی یا اسناد مناقصه تصریح
شده است.
10 - مبالغ کسر شده به عنوان ده درصد از کارکردهای پیمانکاران ساختمانی را می‌توان
به تقاضای پیمانکار پس از انجام عمل تحویل موقت با اخذ‌تضمین بانکی مسترد نماید.
ماده 27 - در خرید و فروشهایی که جنس مورد معامله بلافاصله پس از انجام تشریفات
مناقصه یا مزایده تحویل و بهای آن نقد پرداخت یا دریافت‌می‌شود احتیاج به عقد
پیمان نخواهد بود.
ماده 28 - در پیمان باید قید گردد که پرداخت مالیات و هر گونه عوارض به عهده
پیمانکار است.
ماده 29 - حق ارجاع به حکمیت در هیچ یک از پیمانها نباید قید گردد.
فصل چهارم: ترتیب تحویل
ماده 30 - جنس یا کار انجام شده هر گاه مربوط به معاملات جزئی و خیلی جزئی باشد
تحویل آن به وسیله انباردار یا متصدی مربوطه انجام خواهد‌شد در مورد معاملات عمده
در مرکز بایستی تحویل با نظارت کمیسیونی که لااقل مرکب از اشخاص زیر باشد صورت
گیرد:
1 - یک نفر نماینده از طرف اداره مربوطه.
2 - یک نفر نماینده از طرف اداره حسابداری مربوطه.
3 - یک نفر نماینده از طرف اداره بازرسی و وزارتخانه یا اداره مستقل.
تبصره 1 - در مورد تحویل کارهای ساختمانی و ماشین آلات و سایر کارهای فنی بایستی
مهندس یا کارشناس نیز در کمیسیون شرکت داشته باشند.
تبصره 2 - در شهرستانها تحویل جنس و انجام کار باید با نظارت نماینده دارایی و یا
ناظر مالی و نماینده اداره مربوطه انجام شود بدیهی است در‌صورت فنی بودن معامله
حضور مهندس یا کارشناس فنی ضرورت دارد.
ماده 31 - در معاملات عمده برای تحویل هر فقره جنس یا کار بایستی از طرف کمیسیون
صورتمجلس تنظیم و در آن به طور صریح قید گردد که‌جنس مورد معامله یا کار انجام شده
طبق نمونه ممهور (موضوع بند 3 از ماده 26) و یا مشخصات مندرج در پیمان می‌باشد و
ذیل آن را تمام اعضای‌کمیسیون و فروشنده یا پیمانکار امضاء و در مورد اجناسی که
تحویل انبار می‌شود انباردار نیز صورتمجلس را امضاء و قبض صادر خواهد نمود
و‌همچنین در مورد تحویل ساختمانها و امثال آن متصدی مربوطه باید حضور داشته و
صورتمجلس را امضاء نماید.
تبصره - هر گاه در نوع جنس و مشخصات مورد تحویل بین اعضاء کمیسیون و یا بین
کمیسیون از یک طرف و پیمانکار از طرف دیگر اختلاف نظر‌حاصل شود صورتجلسه طبق نظر
اکثریت اعضاء کمیسیون تنظیم و اقلیت یا پیمانکار نظر خود را ذیل صورتمجلس قید و
مراتب به رییس اداره مربوطه‌ارجاع می‌شود رییس اداره مربوطه مکلف است کمیسیونی از
اشخاص دیگر به ترتیب مقرر در ماده 30 و در صورت لزوم با حضور کارشناس معین
نماید‌تا با حضور پیمانکار به مورد اختلاف رسیدگی و رأی این کمیسیون ولو به اکثریت
باشد قطعی خواهد بود.
فصل پنجم: مزایده
ماده 32 - در مورد فروش اشیاء فرسوده بایستی به طریق حراج اقدام و اطلاعات کلی
راجع به نوع اشیاء و روز و محل حراج ضمن آگهی درج شود‌طالبین خرید بتوانند با
ملاحظه آنها در حراج شرکت نمایند و نیز در آگهی باید قید گردد که در مقابل فروش
اشیاء وجه نقد دریافت می‌گردد و هر گونه‌عوارض به عهده خریدار خواهد بود معهذا
چنانچه وزارتخانه یا اداره مربوطه مزایده کتبی را مقرون به صرفه و صلاح بداند
می‌تواند به طریق مزایده‌کتبی اقدام نماید.
ماده 33 - در مورد فروش اجناس دولتی و اشیاء غیر فرسوده در صورتی که میزان معامله
از پنجاه هزار ریال کمتر باشد به ترتیب حراج به شرح ماده32 اقدام و هر گاه میزان
معامله زاید بر پنجاه هزار ریال باشد مطلقاً به ترتیب مزایده کتبی عمل خواهد شد.
تبصره - در مورد مزایده کتبی چنانچه پس از انتشار آگهی پیشنهادی نرسد و یا
پیشنهادهای رسیده کمتر از سه فقره بوده و یا مقرون به صرفه و‌صلاح نباشد به ترتیب
مقرر در ماده 14 عمل خواهد شد.
ماده 34 - نسبت به اجناس فاسدشدنی در صورتی که پس از انتشار آگهی پیشنهادی نرسید
اجناس مزبور از طریق حراج به ترتیب مقرر در ماده 32 و‌یا به هر ترتیبی که کمیسیون
مزایده مقتضی بداند به فروش خواهد رسید.
ماده 35 - فروش و اجاره دادن املاک و مستغلات و قنوات دولتی به هر مبلغ که باشد
با انتشار آگهی مزایده و رعایت تشریفات که در این آیین‌نامه‌پیش‌بینی شده انجام
می‌شود مگر آن که قوانین خاصی برای اینگونه معاملات مقرر شده باشد.
ماده 36 - میزان اجاره عمارات و ماشین آلات و وسایط نقلیه و امثال آن که از طرف
وزارتخانه‌ها و ادارات و مؤسسات دولتی در اختیار کارمندان یا‌مقاطعه‌کاران برای
مدت مأموریت یا انجام کار مورد قرارداد گذارده می‌شود به تراضی طرفین تعیین خواهد
شد.
ماده 37 - مقرراتی که در این آیین‌نامه برای عمل مناقصه پیش‌بینی شده در مواردی
که منطبق با عمل مزایده کتبی باشد بایستی رعایت گردد.
فصل ششم: مقررات عمومی
ماده 38 - وزارتخانه‌ها و ادارات مستقل یا بنگاه‌های دولتی باید احتیاجات خود را
به موقع پیش‌بینی و نسبت به انجام تشریفات مناقصه اقدام‌نمایند تا در فصول مقتضی
معامله انجام شود.
ماده 39 - در مورد حمل و نقل در صورتی که استفاده از پست و راه‌آهن دولتی مقدور
باشد بایستی از حمل و نقل با وسایل دیگر خودداری کرد.
ماده 40 - برای معاملات عمده که مربوط به امور فنی و تخصصی باشد وزارتخانه‌ها یا
ادارات مستقل مربوطه که عادتاً عهده‌دار انجام این نوع کارها‌یا خرید این نوع اجناس
هستند باید قبلاً ترتیب مقتضی برای تشخیص صلاحیت داوطلبان شرکت در این معاملات را
داده و فهرست آنها را در اختیار‌ادارات مربوطه بگذارند این فهرست در آخر هر سال
قابل تجدید نظر خواهد بود در این صورت فقط پیمانکاران و فروشندگانی حق شرکت در
مناقصه و‌معامله را دارند که صلاحیت آنها به ترتیب مذکور مسلم باشد.
ماده 41 - در مورد خرید ماشین آلات چنانچه نماینده رسمی کارخانه سازنده ماشین نو
موجود نداشته باشد آگهی مناقصه منتشر می‌شود و هر گاه‌پیشنهادی برای فروش ماشین نو
نرسید و خرید آن در بازار آزاد نیز میسر نشود وزارتخانه‌ها و ادارات مستقل مربوطه
می‌توانند در صورتی که فوریت‌ایجاب نماید ماشین مستعمل قابل استفاده را به بهایی
که با در نظر گرفتن میزان استهلاک به وسیله کارشناس تعیین خواهد شد خریداری
نمایند.
ماده 42 - در مورد ساختمان یا تغییر مسیر راه‌های شوسه و راه‌آهن و احداث فرودگاه
و کارخانجات و ابنیه فرهنگی و امثال آنها چنانچه معاوضه‌اراضی یا ابنیه ضرورت پیدا
کند ارزیابی به وسیله هیأتی مرکب از نماینده اداره مربوط و نماینده دارایی و
کارشناس رسمی دادگستری انجام و احتیاج به‌انجام تشریفات مناقصه و مزایده نخواهد
داشت.
ماده 43 - در مورد مناقصه کارهای ساختمانی با آن که اداره مربوطه مکلف است بهای
واحد انواع مختلف عملیات را قبلاً در اسناد مناقصه پیش‌بینی‌نماید معذلک هر گاه
کارهای جدیدی در ضمن عمل پیش بیاید بهای واحد آن کارها به تناسب قیمتهای اولیه از
طرف اداره مربوطه تعیین و به موافقت‌پیمانکار و تصویب وزارتخانه یا اداره مستقل یا
هیأت مدیره بنگاه دولتی خواهد رسید ولی میزان کارهای جدید که در قیمتهای اولیه
پیش‌بینی نشده‌نباید از صدی ده برآورد اولیه کار مورد پیمان تجاوز نماید.
ماده 44 - بهای وسایط نقلیه و آلات و ادوات آن و کالاهای دیگر که کارخانجات
سازنده نماینده انحصاری فروش در ایران دارند بایستی با در نظر‌گرفتن نرخ ارز و
هزینه‌های متعلقه و سود عادله برای مدت معینی به وسیله وزارت اقتصاد ملی تعیین و
به فروشندگان و کلیه وزارتخانه‌ها و ادارات ابلاغ‌شود تا اجناس مورد احتیاج را به
نرخ مزبور خریداری نمایند.
تبصره - در صورتی که فروشنده جنس حاضر نباشد جنس خود را به قیمت تعیین شده بفروشد
اداره مربوطه می‌تواند جنس را به قیمتی که‌فروشنده تعیین می‌نماید خریداری و وزارت
اقتصاد ملی را از جریان امر آگاه نماید.
ماده 45 - مستخدمین دولت حق شرکت در معاملات دولتی نخواهند داشت.
ماده 46 - از تاریخ اجرای این آیین‌نامه هر گونه مقرراتی که با مفاد آن متناقض
باشد ملغی خواهد بود.
آیین‌نامه معاملات دولتی مشتمل بر چهل و شش ماده که به موجب تبصره 11 لایحه بودجه
سال 1332 که طبق قانون الغاء لوایح مصوب آقای دکتر‌مصدق ناشیه از اختیارات در مدت
مقرر به مجلس تقدیم شده و قدرت قانونی پیدا نموده به تصویب کمیسیون قوانین دارایی
مجلس شورای ملی رسیده‌و قابل اجرا می‌باشد.
رییس مجلس شورای ملی - رضا حکمت
بخشنامه های سازمان برنامه و بودجه
