امروزه تلاش عظیمی از سوی جوامع بشری، جهت دستیابی به شاخصهای زندگی برتر و به تعبیری رسیدن به مرحله توسعه یافتگی در جریان است و همراه این سؤال مطرح است که در این قطار شتابان، ما در کدام واگن قرار گرفته‌ایم و با چه نقش و حرفه‌ای در این تلاش عمومی سهیم هستیم.
حرفه پیمانکاری، یکی از مهمترین جایگاهها را در توسعه و پیشرفت جوامع به خود اختصاص داده است و اگر لکوموتیوران این قطار نباشد، قطعاً در اتاق فرمان حضور دارد.
دراین کتاب سعی بر آن است تا اطلاعات مورد نیاز عرصه‌ی پیمانکاری شامل کلیه‌ی نیازمندیها در بخش‌های زیر، به سهولت در اختیار علاقمندان و پیمانکاران محترم قرار می‌گیرد:
1- اطلاعات ضروری پیمانکاری حرفه پیمانکاری
2- اطلاعات مربوط به قوانین و مقررات مرتبط با فعالیت‌های پیمانکاری
3- اطلاعات عمومی مرتبط با موضوع پیمانکاری
مقدمه:
رشد و توسعه روز افزون جوامع بشری و ارتقاء سطح انتظارات و توقعات مردم، موجب گردید تا فرهنگ زیستی و نیازمندیهای حیاتی آنان نیز متحول گردد. بگونه‌ای که حداقل نیازهای امروزه او از خواسته‌های رؤیایی دیروز بسیار فراتر رفته است. هر چند این تغییر نگرش آثار مثبتی در دستیابی انسان به شاخصهای زندگی بهتر داشته و متأثر از تحولات عظیم و بنیادی در حوزه مسائل علمی، فرهنگی، بهداشتی، اجتماعی، اقتصادی و سایر مؤلفه‌های زیستی بوده است لیکن می‌توان از تعامل بیش از پیش فرهنگها و تمدنها، توسعه ارتباطات و تبدیل شدن جهان به یک دهکده کوچک بعنوان عوامل اصلی ایجاد تحول در منش اجتماعی و تغییر الگوی مصرف جوامع یاد نمود.
در این راستا، کشورهای عقب مانده و یا در حال توسعه، با چالشهای جدی در خصوص تغییر الگوی مصرف خود مواجه شده‌اند که این تغییر نگرش نیازمند به ایجاد زیر ساختهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و... می‌باشد که جهت ایجاد این زیر ساختها، اجرای طرحهای عظیم ملی، عمرانی، صنعتی، کشاورزی و... ضروری می‌باشد.
جامعه پیمانکاران و سازندگان هر کشور نقش عمده و تاثیرگذاری در عرصه ایجاد و توسعه طرحهای عظیم ملی عهده‌دار می‌باشند که چنانچه آنان را «طلایه داران توسعه» بنامند سخنی به گزاف نشده چراکه تلاش بی‌وقفه و خستگی‌ناپذیر این قشر زحمت‌کش و مؤثر جامعه و تحرک، پویایی و اعتماد به نفس آنان، می‌تواند کشور را به کارگاهی بزرگ، فعال، با نشاط و هدفمند تبدیل نموده و از رهگذر این همت والا، کارخانجات، صنایع و مجتمعهای کوچک و بزرگ احداث و راه رسیدن به آرمانهای مقدس دینی ملی میهنی هموار گردد.
با عنایت به نقش سازنده پیمانکاران در رشد، توسعه و پیشرفت جوامع و علاقمندی تعداد زیادی از جوانان فارغ التحصیل و جویای کار جهت فعالیت در کسوت پیمانکاری، تصمیم بر آن شد تا با جمع‌آوری بخشی از نیازمندیهای حرفه پیمانکاری و گنجاندن آنها در یک جلد، امکان دسترسی به منابع و مراجع ضروری این حرفه تسهیل گردد.
اگر چه چنین کتابی در برگیرنده همه انتظارات و خواسته‌های پیمانکاران محترم نمی‌باشد لیکن انتظار می‌رود بعنوان اولین کتاب مرجع، پاسخگوی بخش عظیمی از نیازمندیهای روزانه و مبتلا به آنان باشد.
چند نکته ضروری:
1- جهت تهیه این کتاب از آثار ارزشمندی بعنوان منابع استفاده شده است که بدینوسیله از پدید آورندگان آن آثار قدردانی و سپاسگذاری می‌گردد.
2- عمده مطالب این کتاب مستند به بخشنامه‌ها، آیین‌نامه‌ها و سایر قوانین و مقررات می‌باشد که از منابع معتبر استفاده شده است و بدیهی است با مراجعه به منابع معرفی شده می‌توان به اصل مستندات مربوط دسترسی پیدا نمود.
3- تعیین نیازمندیها بر اساس تجارب حدود 20 سال نگارنده در عرصه مدیریت اجرایی و پروژه‌ها در رده‌های ستادی و اجرایی صورت گرفته و سعی بر آن بوده است که این تجارب به سهولت در اختیار پیمانکاران محترم قرار گیرد.
4- از آنجائیکه چاپهای اول و دوم این کتاب به استقبال بی نظیر خوانندگان محترم مواجه گردید و در پی درخواستهای مکرر علاقمندان محترم، ضمن تجدیدنظر در بعضی از فصول کتاب اینک چاپ سوم آن با بهره‌گیری از بخشنامه‌های جدید، تقدیم حضور می‌گردد.
فهرست مطالب :
بخش اول: دانستنیهای ضرروی حرفه پیمانکاری
فصل اول: آشنایی با حرفه پیمانکاری
پیمانکار در شرایط عمومی پیمان
انواع پیمانکاران
فصل دوم: اصطلاحات حرفه پیمانکاری
تعاریف و اصطلاحات
شرح اقلام هزینه‌های بالاسری
فصل سوم: آیین‌نامه طبقه‌بندی و تشخیص صلاحیت پیمانکاران
آیین نامه طبقه‌بندی و تشخیص
آیین نامه ارجاع کار به پیمانکاران
فصل چهارم: شرایط عمومی پیمان
موافقتنامه
تعاریف و مفاهیم
تأئیدات و تعهدات پیمانکار
تعهدات و اختیار کارفرما
تضمین، پرداخت، تحویل کار
حوادث قهری، فسخ، تعلیق و...
شرایط خصوصی
فصل پنجم: شرح خدمات مشاوره برای مطالعات کارهای ساختمانی
شناسائی و بررسی اولیه
تهیه طرح اجرائی
دستورالعمل تعیین حق‌الزحمه خدمات مطالعه و طراحی و نظارت...
دستورالعمل نحوه تعیین و پرداخت حق‌الزحمه نظارت کارگاهی
بخشنامه مربوط به انتخاب عوامل و تعیین حق‌الزحمه نظارت کارگاهی
شرایط عمومی و ضمیه مربوط به خدمات
فصل ششم: شرح وظایف و حدود خدمات مهندسین مشاور
مرحله اول: مطالعات مقدماتی
مرحله دوم: تهیه طرح و نقشه‌های اجرائی
مرحله سوم: انجام مناقصه و نظارت
مراحل انتخاب مشاور برای مطالعه و طراحی
فصل هفتم: دانستنی‌هایی در خصوص فهارس بهاء
برآورد هزینه اجرای کار
روش تهیه برآورد
فصل هشتم: روش تعدیل آحاد بهاء و مابه‌التفاوت مصالح
بخشنامه روش تعدیل آحاد بهاء
پیوست بخشنامه شماره 2080
پیوست بخشنامه 1773073-101
نحوه‌ی محاسبه تفاوت بهای آهن آلات
فصل نهم: ملاحظات مربوط به بهداشت، ایمنی و حفاظت محیط زیست(H.S.E) در پروژه‌ها
سیاست ایمنی، سیستم مدیریت ایمنی
برنامه‌های مستمر جهت اجرای سیاست‌ها
چگونگی اجرای سیاست‌ها
ارزیابی و کنترل پیمانکاران
آموزش
تجهیزات حفاظتی و ایمنی افراد
کالاهای خطرناک
بازرسی ایمنی
یک نمونه دستورالعمل H.S.E
فصل دهم: آیین نامه حفاظفتی و ایمنی کارگاههای ساختمانی
تخریب
گودبرداری
داربست‌ها
نردبانها
انبارکردن مصالح
وسایل باربری عمومی و آسانسور
مقررات متفرقه
فصل یازدهم: انواع مناقصه‌‌ها
مراحل انعقاد قرارداد
مناقصه آزاد
مناقصه محدود
کمیسیون مناقصه
اسناد مناقصه
فصل دوازدهم: انواع ضمانتنامه‌ها
قواعد عمومی ضمانت‌نامه‌های بانکی
اقسام ضمانتنامه‌ها
نمونه ضمانتنامه‌ها
نمونه ضمانتنامه به زبان انگلیسی
بخشنامه دبیرخانه شورای عالی بانکها
تصویب‌نامه در خصوص مقررات مربوط
فصل سیزدهم: انواع قراردادهای داخلی و بین‌المللی
روشهای اجرای پروژه‌ها
انواع قراردادهای پیمانکاری
قراردادهای جدید مهندسی
قرارداد Turn key
قرارداد EPC , Ep
قرارداد BOT
قرارداد BOO
قرارداد BOOT
قرارداد BLT
قرارداد BT
قرارداد بیع متقابل
قرارداد تامین مالی
فصل چهاردم: اصول و ضوابط قراردادهای داخلی و بین المللی
دستورالعمل نحوه تکمیل و تنظیم
فهرست کلی بخشنامه‌ها
1- اصول و ضوابط قراردادهای ساختمانی داخلی
2- اصول و ضوابط قراردادهای بین‌المللی کارهای ساختمانی
نمونه یک قرارداد ساختمانی بین‌المللی
فصل پانزدهم: شرایط عمومی پیمانهای EPC
شرایط عمومی
اقدامهای اولیه
اسناد پیمان
ضمانتنامه‌ها و بیمه‌نامه‌ها
تعهدات و مسئولیتهای پیمانکار
هماهنگی با سایر پیمانکاران
تعهدات و مسئولیتهای کارفرما
تغییر در کارها
مشاور کارفرما، بازرسی و...
پرداختهای به پیمانکار، تغییرات
مراحل تکمیل و تحویل کار
تغییرات مدت پیمان، تاخیر
خطرات و زیانهای احتمالی و...
حل اختلاف
شرایط خصوصی
بخش دوم: قوانین و مقررات مرتبط با حرفه پیمانکاری
فصل اول: قانون کار و مقررات مربوط به روابط کارگران و کارفرمایان
تعاریف کلی و اصولی
قرارداد کار
خاتمه قرارداد کار
جبران خسارت از هر قبیل و پرداخت مزایای...
آموزش و اشتغال
اشتغال اتباع بیگانه
آئین‌نامه اجرایی ماده 129 قانون کار
فصل دوم: بعضی از قوانین و مقررات تأمین اجتماعی
مواد قانونی مرتبط با پیمانهای مشمول قانون تأمین اجتماعی
قراردادهای مشمول طرحهای عمرانی
قراردادهای غیر عمرانی
نحوه احتساب قراردادهای پیمانکاری
وظایف واگذارندگان کار، پیمانکاران و...
آیین‌نامه نحوه تسلیم صورت مزد، میزان و نحوه پرداخت حق بیمه کارکنان...
قراردادهای مهندسان مشاور
قانون نحوه تاثیر سوابق خدمات غیر دولتی در احتساب حقوق بازنشستگی
بخشنامه شماره 1/130 درآمد(حق بیمه پیمانکاران طرحهای عمرانی)
بخشنامه شماره 134 درآمد
بخشنامه شماره 149 درآمد
بخشنامه شماره 8 جدید درآمد
بخشنامه شماره 5 جدید درآمد
نحوه پرداخت حق بیمه قراردادهای خارج از ضوابط طرحهای عمرانی
بخشنامه 2/149 (نحوه پرداخت حق بیمه و ارسال صورت مزد و حقوق کارکنان)
فصل سوم: انواع بیمه و برخی قوانین و مقررات مربوطه
بیمه‌ی کار ساختمانی
اصطلاحات بیمه
بیمه فراگیر
بیمه مسئولیت عملیات و ساختمان
بیمه نامه مسئولیت حفاظتی پیمانکار
بیمه مسئولیت قراردادی
بیمه مسئولیت مخاطره ساختمان‌ساز
بیمه حامل نصب
بیمه حامل ماشین آلات
بیمه خودرو
قانون بیمه اجباری کارگران ساختمانی
بخشنامه شماره 286 فنی درباره دستورالعمل اجرای قانون بیمه اجباری...
قانون اصلاح ماده 5 قانون بیمه اجباری کارگران ساختمانی
فصل چهارم: نحوه تعیین و پرداخت مالیات حرفه پیمانکاری
اصلاح موادی از قانون مالیتهای مستقیم
موادی از قانون مالیتهای مستقیم مصوب 1366و اصلاحیه بعدی آن 1371
بعضی از بخشنامه‌ها و آراء شورایعالی
دستورالعمل مربوط به مالیات علی‌الحساب...
بخشنامه رسیدگی به وضعیت مالیاتی پیمانکاران خارجی و شناسائی درآمد آنها
آئین نامه معافیت صادرات کالا و خدمات از پرداخت هر نوع مالیات مستقیم و...
فصل پنجم: قانون صادرات خدمات فنی و مهندسی
قانون حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی تولیدی و صنعتی و اجرایی کشور
آیین‌نامه نحوه اعطای اعتبارات به طرحهای صادرات و خدمات فنی و مهندسی
آیین‌نامه مقررات حمایتی دولت برای صادرات خدمات فنی و مهندسی
قانون معافیت صادرات کالا و خدمات
بخش سوم: اطلاعات عمومی حرفه پیمانکاری
فصل اول: آشنایی با انواع شرکتهای تجارتی
قانون تجارت (شرکتهای تجارتی)
شرکت سهامی
شرکت با مسئولیت محدود
شرکت تضامنی
شرکت مختلط غیر سهامی
شرکت نسبی
شرکت تعاوتی تولید و مصرف
مقررات مربوط به ثبت شرکتها و...
تصفیه امور شرکتها
فصل دوم: مدیریت پروژه
1- پروژه چیست
2- تعریف پروژه و مشخصات آن
3- مدیریت پروژه
4- اهمیت مدیریت پروژه
5- ارکان یک سیستم مدیریت پروژه
6- سیستم سازمان و تصمیم‌گیری
7- سیستم ارتباطات
8- سیستم اطلاعات و هدایت
فصل سوم: سیستم برنامه‌ریزی و کنترل پروژه
1- تعریف سیستم برنامه‌ریزی و کنترل...
2- مأموریت و هدف سیستم برنامه ریزی...
3- قابلیتهای سیستم برنامه‌ریزی و...
4- انواع روشهای زمانبندی و نمایش فعالیت
5- انواع روشهای تحلیل شبکه
6- ویژگیهای روشهای تحلیل شبکه
7- آیا سی.پ.ام مشکلات ما را حل می‌کند
8- نکات مهم در استفاده از سیستم...
10- تصمیم، تصمیم، تصمیم
فصل چهارم: عوام مؤثر در انتخاب ماشین آلات ساختمانی
عوامل موثر در انتخاب ماشین آلات...
انواع استاندارد ماشین آلات
هزینه مالکیت و بکار گرفتن ماشین آلات...
هزینه سرمایه‌گذاری
مخارج بهره‌برداری
عمر اقتصادی ماشین آلات ساختانی
هزینه استهلاک و تعویض
هزینه سرمایه گذاری
هزینه نگهداری و تعمیرات
هزینه زمان بیکاری
هزینه مترودی (از کار افتادگی و اسقاطی)
منابع ماشین آلات ساختمانی
کرایه ماشین آلات با حق خرید
فصل پنجم: دستورالعمل مهندسی ارزش در دوره ساخت
هدف و دامنه کاربرد
خصوصیات یک پیشنهاد تغییر قابل بررسی
روند ارایه، ارزیابی و بررسی پیشنهاد تغییر مفهومی و نهایی
معیارها و ملاک‌های ارزیابی پیشنهاد تغییر مفهومی و نهایی
فرمهای مخصوص ارایه و بررسی پیشنهاد تغییر